Andvari - 01.01.1994, Blaðsíða 131

ANDVARI
ÞRJÁR SÖGUR ÚR FRELSISBARÁTTUNNI
129
Benedikts á Húsavík 1904-39 (73-100) er átakanlega viðburðasnauður og
hefði orðið dapurlegur lokakafli. Störf Benedikts á listasviðinu eru kannski
ekki endilega merkari en stjórnmála- og félagsmálastörf hans, en þau
skapa nýstárlegri sögu, enda er það þar sem Benedikt sker sig mest úr hópi
samstarfsmanna sinna í félagshreyfingu Suður-Þingeyinga á síðustu áratug-
um 19. aldar. Þótt ég sé laglausari en nokkurt nútímatónverk, þótti mér
kaflinn um tónlistariðkun Benedikts einna skemmtilegasti hluti bókarinn-
ar. Þar er fjallað um efni sem lítið hefur komið inn í þjóðarsöguna fram að
þessu, og hvergi verður líklega skýrara hvað sjálfmenntaðir sveitamenn
eins og Benedikt gátu verið ákafir og klókir að tileinka sér slitrur af heims-
menningu.
Ævisöguformið er líka erfitt í sagnfræði vegna þess að söguhetjur sem
freista sagnaritara fást oftast við margvísleg viðfangsefni á ævi sinni. Þá
verður nánast ógerlegt að setja hvert viðfangsefni í nægilega skýrt sögulegt
samhengi til þess að það njóti sín fyllilega. Ekki þarf að fjölyrða um að
Benedikt setur ævisöguhöfund sinn ekki síður í þennan vanda en hinn.
„Hér verða ekki fluttar hátimbraðar kenningar um hagsögu, pólitíska sögu
eða menningarsögu,“ segir Sveinn Skorri í formála (9), vafalaust af því að
hann hefur komið auga á að einhverjir mundu sakna slíks. Nú leitast höf-
undur vissulega við að setja viðfangsefni söguhetju sinnar í samhengi og
skýra til dæmis stjórnmálastefnur sem Benedikt hafði áhuga á (206-08). En
til þess að saga hans nyti sín fyllilega sem stjórnmálasaga hefði verið þörf á
sérstakri umfjöllun um tengslin á milli róttæks frjálslyndis, sósíalisma,
anarkisma og jarðrentustefnu á árunum í kringum aldamótin, því að Bene-
dikt hrærðist á mörkum þessara stefna. Aftur á móti hefði slík umfjöllun,
og hliðstæð um önnur áhugamál Benedikts, sprengt ramma ævisögunnar.
Ævisagan virðist þannig dæmd til að verða svolítið rýr í málefnasniðinu. En
vandi höfundar hefði orðið nokkru minni ef hann hefði valið harkalegar úr
söguefni sínu, farið hraðar yfir, haldið sig strangar við söguhetju sína og
það sem sérkennir hana.
VI
„Saga Kvenréttindafélagsins fjallar ekki einungis um félagið sjálft heldur
einnig um kvennabaráttu þessarar aldar.“ Þessu lofar formaður félagsins í
formála bókar Sigríðar Th. Erlendsdóttur (9). Þar er bókin líka sögð vera
framlag félagsins til kvennabaráttu nútímans og menningarsögu þessarar
aldar (10). í samræmi við þessi fyrirheit fer bókin af stað sem nokkuð breið
saga kvenréttindabaráttu. Forsaga félagsins tekur um áttunda hluta af meg-
inmáli bókarinnar; það er komið aftur á bls. 67 þegar félagið er stofnað. Þá
9 A ndvari