Andvari - 01.01.1994, Blaðsíða 112

110
SVEINN YNGVI EGILSSON
ANDVARI
mynd, m.a. í Búnaðarbálki sínum. Eggert hefði vitað hvað arftaki hans var
að fara með forminu á Hulduljóðum.
TILVÍSANIR
1 Dagný Kristjánsdóttir. 1992. Skáldið og konan. Um Hulduljóð Jónasar Hallgrímssonar.
Skírnir, vorhefti 1992: 111-32.
2 Dagný Kristjánsdóttir. 1992: 129.
3 Raunar voru pastoral elegíur ekki endilega kveðnar um nýlátna menn að fornu, og jafn-
vel var til að skáld ortu þær um lifandi menn sem voru t.d. „dánir af ást“, þ.e. voru í ást-
arsorg eins og sá sem Virgill kveður um í 10. eklóg sínum.
4 Sbr. Hannes Pétursson. 1979. Kvæðafylgsni. Um skáldskap eftir Jónas Hallgrímsson.
Reykjavík: 211.
5 Svava Jakobsdóttir hefur skrifað mjög athyglisverða grein um Grasaferð Jónasar Hall-
grímssonar og tengsl hennar við Paradísarmissi Miltons (Paradísar missir Jónasar Hall-
grímssonar. Skírnir, hausthefti 1993: 311-62). Rétt er að taka það fram að greining mín á
Hulduljóðum er nokkurn veginn samhljóða kafla í ritgerð minni til meistaraprófs í ís-
lenskum bókmenntum sem ég lauk vorið 1993. Niðurstöður mínar eru því óháðar um-
fjöllun Svövu um tengsl Jónasar og Miltons, enda fullyrði ég ekkert um að Jónas hafi
þekkt það kvæði sem hér er vitnað í, Lycidas eftir Milton, heldur tek það sem dœmi um
þá kvæðahefð sem er til umfjöllunar, pastoral elegíu.
6 Sjá um kvæðið greinasafn ritstýrt af C.A. Patrides. 1983. Milton’s Lycidas. The Tradition
and the Poem (endurskoðuð útg.). Columbia, Missouri. Par er m.a. að finna ágæta grein
eftir James H. Hanford þar sem rakin er saga þessarar bókmenntagreinar, pastoral
elegíu. í bók sinni Genre (The Critical Idiom 42. London and New York 1982: 38-43)
fjallar Heather Dubrow um Lycidas eftir Milton út frá þeim nýja skilningi á bókmennta-
greinum sem nefndur var í upphafi þessa máls. Sjá enn fremur ítarlegt rit eftir J.A. Witt-
reich. 1979. Visionary Poetics. Milton’s Tradition and His Legacy. San Marino, Californ-
ia, þar sem þetta kvæði Miltons er m.a. skoðað sem sýn eða opinberun.
7 Slíkir útúrdúrar voru reyndar ekki mjög algengir í pastoral elegíum þó að fleiri dæmi séu
um þá en hjá Milton (Hanford rekur þetta í áðurnefndri grein sinni). En fordæmi um
samtímaádeilu í sveitasæluljóði hafði Jónas náttúrlega fyrir sér í Búnaðarbálki Eggerts
Ólafssonar, einkum fyrsta hluta hans, Eymdaróði.
8 Forvitnilegt er að bera kvæði Jónasar saman við enn yngra hjarðljóð, Eclogue from lce-
land sem írska skáldið Louis MacNeice orti hér á landi 1936. Svið þess er íslensk nátt-
úra, Arnarvatnsheiði, og eins og í Hulduljóðum eiga þar nokkrar raddir eða persónur
hlut að máli og auk þess andi frá liðinni tíð, „the ghost of Grettir", sem stígur fram á
svið kvæðisins og mælir rétt eins og andi Eggerts í kvæði Jónasar. Einnig má nefna til
hliðsjónar að Louis MacNeice deilir hart á samtímann í þessum eklóg sínum og að ljóð-
mælendurnir eru upplýstir nútímamenn og ferðalangar en ekki smalar. Þegar öllu er á
botninn hvolft er kvæðið þó fremur íronískt en að þar sé reynt að endurvekja forna
kvæðahefð í fullri alvöru. Sjá W.H. Auden og Louis MacNeice. 1985. Letters from Ice-
land. London (frumútg. 1937): 122-133.
9 Það var þó ekki alltaf gert að fornu, t.d. er sá sem er í ástarsorg í áðurnefndum 10. eklóg
Virgils skáld en ekki hirðir.
10 Hér er vitnað í kvæðið skv. prentun þess í ofangreindu riti C.A. Patrides. 1983: 11.