Andvari - 01.01.1994, Blaðsíða 143

ANDVARI
FRÁ FRUMSTÆÐU BÆNDAVELDI TIL FJÖLÞÆTTS NÚTÍMASKIPULAGS
141
flokksforystunni. Þetta tókst: Ellert felldi Ólaf Björnsson af þingi 1971 og
Friðrik Guðmund H. Garðarsson 1978. Hitt er annað mál, að líklega blésu
prófkjörin nýju lífi í flokkinn og urðu honum til góðs á tímabili.
Það er og hæpið, sem Svanur segir (372. bls.), að Sjálfstæðisflokkurinn
hafi brugðist allt öðru vísi við um og eftir 1970 en flokkar annars staðar í
Norður-Evrópu: Hann hafi sinnt félagsmálum frekar, en þeir stefnt í átt til
aukins atvinnufrelsis. í fyrsta lagi stefndu borgaralegir flokkar í Norður-
Evrópu lítt í átt til aukins atvinnufrelsis fyrr en upp úr 1975, sérstaklega þó
eftir 1979, þegar Margrét Thatcher myndaði stjórn á Stóra-Bretlandi. í
öðru lagi varð Sjálfstæðisflokkurinn í stefnumörkun sinni mjög samstiga
þeirri þróun, jafnvel eitthvað á undan henni. Árið 1973 flutti Jónas H. Har-
alz ræðu á landsfundi Sjálfstæðisflokksins um frjálshyggju, sem hafði mikil
áhrif á helstu forystumenn flokksins; tæpum tveimur árum áður hafði birst
við Jónas forsíðuviðtal í Eimreiðinni, tímariti, sem nokkrir ungir sjálfstæð-
ismenn, þar á meðal Davíð Oddsson, Þorsteinn Pálsson, Magnús Gunnars-
son, Hrafn Gunnlaugsson, Baldur Guðlaugsson, Jón Steinar Gunnlaugsson
og Kjartan Gunnarsson, gáfu út, og vakti það athygli og umræður. Árið
1977 birtist stefnuskrá ungra sjálfstæðismanna undir forystu Friðriks Soph-
ussonar, þar sem kveðið var skýrt að orði: Báknið burt! Árið 1978 urðu
miklar ritdeilur í blöðum um stefnuskrá Sjálfstæðisflokksins undir kjörorð-
inu Endurreisn í anda frjálshyggju, þar sem þeir Þröstur Ólafsson og Jónas
H. Haralz létu mjög að sér kveða. Næsta ár markaði Sjálfstæðisflokkurinn
róttæka kosningastefnuskrá undir nafninu Leiftursókn gegn verðbólgu, en
hún var að mestu leyti framkvæmd árin 1983-1984. Og árið 1980 hóf tíma-
ritið Frelsið göngu sína, en í það skrifuðu margir forystumenn Sjálfstæðis-
flokksins; í ritnefnd þess sátu þeir Ólafur Björnsson, Þorsteinn Sæmunds-
son, Gísli Jónsson, Jónas H. Haralz og Matthías Johannessen.
Um þessar nýju hugmyndir var ekki sérstakur ágreiningur í röðum ungra
manna, þótt ýmsir hinir eldri þingmenn flokksins, til dæmis Sverrir Her-
mannsson og Matthías Bjarnason, hafi maldað í móinn (en í ráðherratíð
sinni gekk Sverrir síðan ötullega fram í því að selja ríkisfyrirtæki, jafnframt
því sem Matthías bauð út verkefni á vegum ríkisins). Nutu hinir ungu
frjálshyggjumenn fulls stuðnings formanna flokksins þetta tímabil, þeirra
Jóhanns Hafsteins, Geirs Hallgrímssonar og Þorsteins Pálssonar. Allt þetta
virðist hafa farið fram hjá Svani Kristjánssyni. Hið eina, sem hann hefur
við að styðjast, eru tvær greinar í tímaritinu Stefni árið 1971, önnur eftir
Styrmi Gunnarsson, þá aðstoðarritstjóra Morgunblaðsins, hin eftir Ellert
B. Schram, þá formann Sambands ungra sjálfstæðismanna. Óneitanlega er
heimildagrunnurinn heldur veikur. Þess má raunar geta, að Matthías
Bjarnason kvartar undan því í viðtalsbók, sem kom út fyrir jólin 1993, að
hinir ungu frjálshyggjumenn hafi lagt flokkinn undir sig upp úr 1978, og