Andvari - 01.01.1995, Side 72

70
RAGNHILDUR RICHTER
ANDVARI
Sagan gerist í náinni framtíð. Sögumaður er sópari í fjölþjóðlegri verk-
smiðju og er öll sagan samtal hans við vinnufélaga sinn sem segir þó aldrei
orð. Dregin er upp dökk mynd af samskiptum íslendinga við erlent auð-
vald. íslendinga skortir alla sjálfsvirðingu og lúta hinu erlenda auðvaldi í
einu og öllu.
Sögumaður lætur stundum í veðri vaka að hann láti ekki bjóða sér hvað
sem er, ef fram af sér gangi láti hann í sér heyra þótt það kosti hann vinn-
una. En öllum er ljóst, sögumanni, vinnufélaga hans og lesendum öllum, að
hann mun aldrei aðhafast neitt sem styggt gæti hina erlendu herra og ógn-
að öryggi hans. Og það sama er að segja um vinnufélaga hans, alla nema
Ófeig. Ófeigur var fenginn til þess að halda ræðu á árshátíðinni í vetur og
þar kom hann skoðunum sínum á framfæri:
Standa vörð um þjóðararfinn, sagði hann, lifum á hættutímum, sagði hann, andlegum
hættutímum. Og verksmiðjurnar hérna voru stórhættulegar, skildist manni! Ég segi
fyrir mig, ég var að hugsa um að ganga út, en fyrst allir sátu kyrrir gat ég eins setið
líka. En ef ég hefði farið, ef einhver einn hefði farið, þá hefði skriðan komið á eftir,
hver einasti maður. Þvf þeir fáu sem kannski hugsa eitthvað líkt og hann hefðu ekki
þorað að sitja, vitað hvað þeir áttu á hættu, allir vinnandi hér. (26-27)
Þannig sér sögumaður vinnufélaga sína fyrir sér, alla nema Ófeig. Þeir ótt-
ast að missa vinnuna, sem þrátt fyrir allt veitir þeim öryggi, ef þeir taka
undir skoðanir sem Hringnum eru ekki þóknanlegar.
Það eru ekki samskiptin við erlenda auðhringinn sem slævt hafa sjálfs-
virðingu og dómgreind sögumanns í Snörunni. Það gerðist löngu fyrir daga
Hringsins. Átakanlegasta sagan sem hann segir úr fortíðinni er sagan af því
þegar vinur hans, hermaðurinn Bobbi, nauðgaði Ingu systur hans og hann
fylgdist sjálfur með án þess að aðhafast neitt:
- og kvenfólk lætur oft eins og djöfullinn, bara til að æsa upp í mönnum náttúruna.
En svo veinaði hún á mig - mig - en hvað gat ég gert? Þeir hefðu getað beitt byssum
eða hnífum. (57-58)
Þarna er það ekki hinn erlendi auðhringur sem lamar sögumanninn af ótta
heldur á óttinn sér aðrar rætur. Hann þorir ekki að bregðast við neyðarópi
systur sinnar af því að hann veit ekki hvað það getur kostað sig, „þeir
hefðu getað beitt byssum Ótti hans við valdið er slíkur að það þarf
aldrei að beita því, tilhugsunin um refsingu heldur aftur af öllum tilburðum
hans í átt til sjálfsvirðingar.
Inga systir hans æpir á hjálp og bregst þannig við hættunni, sjálfur getur
hann ekki brugðist við nema á líkamlegan og ósjálfráðan hátt:
Hvað gerði ég? Ég ældi heilan djöfuldóm, fyrst í forstofunni og svo fyrir utan húsið,