Andvari - 01.01.1995, Qupperneq 93

ANDVARI
VITIÐ í ÓVITINU
91
sinni við svítu á Hilton-hótelunum og segist vera kominn á réttan kjöl, en
veruleikinn er annar; kolsvartur kuldi í hinu „volduga háhýsi einverunnar"
(s. 210).
Annað ferli má lesa úr sögunni, frá bernsku til fullorðinsára. Tengslin á
milli þessara skeiða eru mjög sterk í verkinu. Sögumaður reynir að byggja
brú á milli þeirra þannig að fyrri og síðari hluti bókarinnar kallast stöðugt
á. Að vissu leyti mætti líta á æskuna sem andstæðu brjálæðisins, hún er sak-
laus og björt en brjálæðið ógnarlegt og svart. Sagan reynir þó ekki að leita
skýringa á sinnisveiki fullorðinsáranna í æskunni, hún er miklu frekar
sönnun þess að þar sé þær ekki að finna - þær sé jafnvel hvergi að finna.
Geðveikin er eigi að síður stór hluti af bernsku Páls. Kleppur rís eins og
klettur í æskuminningu hans og fólkið sem býr í honum er eins og álfar úr
öðrum heimi:
Það kom líka fyrir að sjúklingarnir sluppu úr klóm varðanna og hlupu um göturnar,
beinaberir og sveittir. Þeir hlupu bara og hlupu, alveg einsog veröldin endaði ein-
hvers staðar eða hvergi: eða voru þeir á leiðinni út úr heiminum til að komast inn í
hann aftur (s. 68)?
Kleppur myndar reyndar sterkustu tenginguna á milli æsku- og fullorðins-
áranna. Frá upphafi sögu er hann órjúfanlegur hluti af veruleika Páls, rétt
eins og af málverkum Bergsteins listmálara sem er knúinn svo sterkri raun-
sæiskröfu í list sinni að spítalinn er á öllum myndum hans af Kleppsholtinu.
Sagan þvingar nánast vitfirringunni upp á raunveruleikann; eyðir efanum
um tengsl þessara heima sem svo lengi hefur blundað í manninum.
V
Lesa má Engla alheimsins sem andóf gegn hinni upplýstu heimssýn eins og
fyrri skáldsögur Einars Más. Hún upphefur andhverfur hennar, hið órök-
rétta og yfirnáttúrlega en umfram allt hið vitfirrta og hið skáldaða sem
virðast bundin órofa böndum. Sagan er raunar öðrum þræði tilraun til að
leysa upp skilin á milli hinna ólíku heima sem hún hefur að geyma. Þetta
markmið endurspeglast hvað skýrast í frásagnarhætti hennar og stíl. Hin
óvenjulega staða sögumannsins gerir hann alvitran, alsjáandi. Hún veitir
honum óskorað vald yfir tungumálinu, til að brjóta lögmál hins röklega.
Ljóðrænir þættir sögunnar, sem ofnir eru í hana af nákvæmni, gegna þann-
!g öðru fremur þeim tilgangi að virkja sambandið á milli skautanna sem við
höfum lengi talið andstæð í eðli sínu og ósamræmanleg, veruleikann og
ímyndunina, lífið og dauðann, vitið og óvitið.