Andvari - 01.01.1995, Qupperneq 159

ANDVARi
RÁN EÐA RÆKTUN
157
Guðmundur svarar síðan þeim mönnum, sem telja sig finna ósamræmi í
því að líta annars vegar á hernaðinn gegn villtum dýrum sem skrælingja-
hátt, en mæla á hinn bóginn með dýraeldi til að hafa af því arð. Um þetta
segir hann:
„Með því að halda því fram, hve ranglátt sé eða heimildarlaust að drepa
villtar skepnur, gæti sumum mönnum dottið í hug að slíkt hið sama gilti um
tömdu dýrin, og í raun og veru mætti þá ekki drepa nokkra skepnu, tamda
eða villta. En hér er ólíku saman að jafna. Bæði jurta- og dýraræktun helg-
ar mönnum rétt til ávaxtanna. Maðurinn ræktar húsdýrin og gefur þeim líf-
ið - ef svo má að orði komast - og verndar það. Hann hefur því rétt til að
taka það, þegar honum þóknast."
Þessu til viðbótar leggur Guðmundur áherslu á það, að sú sé skylda
hvers manns sem elur dýr sér til ánægju eða lífsframfæris, að láta fara vel
um þau og beita hreinlegustu og kvalaminnstu aðferðum til aflífunar, þegar
þar að kemur. Sé slíku þá ekki saman að jafna við aðfarir þeirra dráp-
gjörnu manna sem helst megi ekki sjá neitt kvikt í náttúrunni, án þess að
skjóta á það og reyna að murka úr því lífið, oft með hroðalegum aðferðum.
Undir lok ritgerðar sinnar kemst Guðmundur svo að orði:
„Pað vantar síst að mikið er nú á dögum ritað og rætt um ættjarðarást,
stjórnmál, frelsi og ýmiskonar mannréttindi, en hvers hefur náttúra lands-
ins notið af ættjarðarást og stjórnfrelsi landsmanna? Spyrjum melana og
flögin, sem áður voru vafin gróðri, ár og læki, þar sem áður var kvikt af
fiskum; spyrjum yfirleitt allan villigróður og allt villt dýralíf landsins.
Mundu svörin ekki verða þvílík, að fullnóg væri til þess að láta hvern ær-
Iegan íslending roðna og skammast sín? Um ættjarðarástina og ræktarsemi
manna til landsins má helst lesa í prentuðum bókum, en síður í bók náttúr-
unnar.“
Ekki verður þess vart að ritgerðin Rán eða ræktun vekti mikla athygli.
Ári eftir útkomu hennar (26. júlí 1924) birtist þó í Tímanum mjög lofsam-
leg grein um hana eftir Sigurð Kristófer Pétursson rithöfund. Telur hann
margt vel og viturlega athugað hjá Guðmundi, og kveðst gera sér vonir um
að ritgerð hans verði til þess að vekja marga til að hugsa um ræktun til
lands og sjávar og hyggja af rányrkju. Sigurður Kristófer lýkur grein sinni á
þessa leið:
„Ritgerð þessi er einstök í sinni röð og ætti hver maður að lesa hana.
Merkur maður vestanhafs sagði í bréfi að hún væri einhver hin besta og
þarfasta hugvekja er hann hefði lesið á íslensku. Segir hann, að ef hann
hefði átt að ráða yfir verðlaunasjóði, myndi hann hafa lagt til að verðlauna
þessa ritgerð, enda mun margt verðlaunað nú á dögum er síður skyldi.“
Ekki rættist sú von Sigurðar Kristófers að ritgerð Guðmundar yrði til að
vekja marga af svefni, né breyta viðhorfum þeirra til náttúruverndar. En