Andvari - 01.01.1914, Blaðsíða 92

88
Bréf frá Baldvin Einarssyni.
dr. Miinster hirðpresti. Hann ypti öxlum, og þar við sat.
Síðastliðið sumar afhenti eg biskupnum á íslandi á yflr-
reið hans eptirrit af ritgerðinni, og hefl nú frá hans hendi
fengið athugasemdir við nokkurn hluta hennar; og verð eg
að segja pær brugðust vonum minum, því öll þau um-
mæli í þeim, er hniga að þvi að veikja ástæður þær, sem
eg í hugleiðíngum mínum hafði talið ærið nauðsynlegar
til að ráða bót á skóla landsins og reyna jaínframt til þess
að koma hinni verklegu þekkíng, sem til er í landinu, í
samræmi við verklega þekkíng manna í öðrum löndum,
byggjast í stuttu máli ekki á öðru en því, að allt sé gott
og blessað og þurfi ekki neinna umbóta við, — en á öllum
þvílikum ummælum hefi eg lillar mætur, af því að eg held
að þau sé annaðhvort ekki töluð af heilum hug eða ekki
sprottin af réttri þekkíngu á hinu núverandi og allskostar
óhafandi ástandi og fyrirkomulagi skólans (skólamálanna).
Mér hefir láðst að taka fram tvö atriði. Hið fyrra er það,
að eg gerði ráð fyrir, að fyrnefnd námsstofnun mundi
kosta 1000—1200 rbd. á ári og þyrfti að eins að bæta við
fimmta kennaranum til þess að kenna læknisfræði og nátt-
úruvísindi. Hitt atriðið er aptur á móti það sem hér segir.
Miinster hirðprestur gaf mér i skyn, að verið væri að vinna
að reikníngsskilum milli skólans og jarðabókarsjóðsins og
að byrjað hefði verið á því fyrir mörgum árum, en það
mundi enn taka mörg ár þangað til því yrði lokið. Betta
kom mér til að rannsaka mál þetta eptir því sem mér var
auðið og fóng voru á. Árangurinn af rannsókn minni varð
ritgerð og í henni reyndi eg að sýna, hverjar eignir skól-
arnir hefði átt frá 1552 og allt fram til vorra daga. Við
rannsóknina komst eg að þeirri niðurstöðu sem hér segir:
Skólarnir hafa aldrei átt eignir, sem unnt er að meta til
rikisbankadala og skildinga, heldur að eins átt þær kröfur
til biskupsstólanna á Hólum og í Skálholti, að fá hæfileg'
skólahús, viðunanlegt t'æði og laun handa 4 kennurum og
viðurværi og húsnæði o. fl. handa 48 og síðan 1743 handa
40 lærisveinum. Samkvæmt konúngsbréfum frá 19. april
1785 og 2. okt. 1801 o. II. hvíla nú kröfur þessar á hinum
konunglega jarðabókarsjóði; þær eru ekki úr gildi numdar
með kansellíbréfi (eða konungsbréfi) frá 17. maí 1805 (ef