Andvari - 01.01.1908, Blaðsíða 92
86
Um upphaí
kölluð hirðin* 1. Þeir eru lögunautar (Bisk. I 739), og
undir stjórn hirðstjórans eða merkismansins, sem
getur kvatt þá til »stefnu«, o: hirðstefnu eða hirð-
fundar (Bisk. I 75(5). Svo gamalt er hirðstjóraem-
bættið hjer á landi og þannig undir lcomið. Pegar
fram í sækir, miiular þetta hirðlið undir forustu liirð-
stjórans einn þjetlan lióp til eflingar konungsvaldinu.
Síslumenn áttu sjerstaklega að hafa eftirlit með öll-
um salcamálum, er sektir íilgdu til konungs, og dæma
i þeim með meðdómsmönnum, er þeir til nefndu
(sbr. Bíkisrjett. 131).
Eftir Járnsiðu var upphatlega einn lögmaður
iíir öllu landi, enn það reindist ónógt og vóru þá
skipaðir tveir. Lögmennirnir vóru æðstu dómarar
landsins, sjerstaklega í einkamálum, og get jeg um
dómsvald þeirra vísað til Ríkisrjett. 180—181. Þeir
munu liafa verið skipaðir af konungi. Að minsta
kosti finn jeg þess hvergi gelið, hvorki i lögbókun-
um nje annarsstaðar, að lögrjettan hafi kosið þá eða
samþikt, enn aftur kemur íirir t. d: »Hann (Sturla)
fór til Islands. Var hann þá slcipaður lögmaður ifir
alt ísland« (Sturl. Oxf. II 273); »útkoma herra Er-
lends með lögsögn<í (Konungsann. 1283); »útkomaPor-
lálcs Narfasonar með lögsögn« (Konungsann. 1298).
Jón Sigurðsson var á annari skoðun, enn jeg veit
ekki við hvað það stiðst.
Alþingismenn vóru ekki kosnir af alþíðu eins og
nú — slíkt þektist ekki á þeim tímum — heldur
»nefndir«, af síslumönnum, og vóru því kallaðir nefnd-
armenn. Eftir Járnsíðu vóru þcir als 140, ákveðin tala
1) Sbr. Dipl. Isl. 11 125, brjef Arna biskups o. 11. til konungs um sam-
þikt Kristindómsbálks frá 1275; eru par first taldir höföingjar, svo stend-
ur »og öll hiröin sú er i Skálaholts biskupsdæmi er«, Árna saga Bisk.
I 753.