Morgunn - 01.12.1920, Blaðsíða 7
HOKGUNH
85
rætur í eðli mannsins. Um sálarlíf mannsins er heildar-
niðurstaðan sú, að allar eigindir hans séu framkomnar
fyrir áhrif frá náttúrunni umhverfis hann og þeim arfi,
sem hann hefir fengið frá forfeðrum sínum, og hann þá
vitanlega af sömu rótum runninn. Alt á rætur sínar í
efnisheiminum, að minsta kosti svo djúpt, sem grafið verð-
ur. Fyrir allar orsakir verður ekki grafið, einmitt af því
hvað maðurinn er takmörkuð vera. Dýpsta orsökin til
lífsins verður manninum æfinlega ráðgáta. Sama er að
segja um takmark hans. Við fylgjum honum að gröf-
inni og þar skilja leiðir fyrir fult og alt. Það er algjör-
lega vísindalega óheimilt að gera ráð fyrir að hann eigi
sér nokkurt líf fyrir höndum, því að líkaminn leysist upp,
og vísindin þekkja ekkert, sem ekki sé af þessum heimi.
Um takmark kynslóðanna sjálfra verður heldur ekki mikið
sagt. En við sjáum þær rísa og falla eins og öldur á
hafi. Bylgjutopparnir hafa oft verið fagurfreyddir og
flugið glæst, en ógerningur er að gera sér neina skyn-
samlega hugmynd um, hvert bylgjuhreyfingin sjálf stefnir.
Og margt getur virzt benda til, að einhverntima nemi sú
för staðar. Kynslóðir hætti að lifa, lifið deyi út á þess-
um hnetti — og þá er þeirri sögu lokið.
Engan getur furðað á, þó að þessi hugmyndabylt-
ing, sem dregin hefir verið fram í örfáum og illa dregn-
um dráttum, hafi haft nokkuð mismunandi áhrif á.menn-
ina. Því að þó að margt sé likt með skyldum, þá eru svo
óendanleg blæbrigði á hugum manna, að tveir menn geta
verið hvor öðrum eins fjarlægir að lmgsanaferli eins og
pólar á hnetti. Og nú er það eitt einkennið á nútimavís-
indum, að þau telja hlutverk sitt ekki vera það eitt að
leita þekkingar og sannleika i hverju máii, heldur ganga
honum skilyrðislaust á hönd og þjóna honum. Þess vegna
er lagt svo mikið kapp á að útbreiða niðurstöður vísind-
a.nna og flytja mönnum þær. Og nú standa líka margar
leiðir opnar til fiutningsins, sem áður voru lokaðar — og
reyndar mest fyrir tilstilli vísindanna sjálfra. Alstaðar