Vaki - 01.09.1952, Blaðsíða 104

ingurinn sem elskast fullkominni auð-
mýkt, en þannig var mynd miðalda-
manna af ást á Kristi og Maríu, en hún
er kirkjan. Leontes þarf ekki að deyja
til að hljóta blessun, því að kona hans
vaknar til lífs, í rauninni heldur Leontes
að kona sín sé dauð, en við, áhorfendur,
eigum að líta á hlutina eilífu sjónarmiði,
sub specie æternitatis, og við vitum full-
vel að hún hefur beðið hans þolinmóð.
Þessi mynd er í fullkomnu samræmi við
rétttrúnað kirkjunnar. Maður dáinn í
synd beiðist náðar, sem hann hélt sér
ekki ætlaða, en náðin beið eftir viðleitni
hans að hún gæti lifnað og stigið til
jarðar. Við sögðum að Shakespeare hafi
hugsað sér náðina sem samræmi en
syndina sem ósamræmi. Þess vegna skal
leikið á hljóðfæri þegar Hermione vakn-
ar til lífsins. Þá verða endurfundir og
sættir. Og skáldið dregur efnið saman
í Cymbeline: „Pardon’s the word.“
Winter’s Tale á mestan ferskleik allra
leikrita Shakespeares. 1 upphafsorðum
eru sýnirnar fullar af sakleysi og þar
eru fagrir lýriskir kaflar eins og „when
daffodils begin to peer“ og blómaræða
Perdítu. Dante er lýrískur þegar hann
lýsir jarðneskri paradís, það er í und-
urfögrum kafla og Matilda les blóm:
„A lady all alone who, singing, went,
and culling flower from flower,
wherewith her way
was painted."
I tuttugusta og áttunda óði birtist
Beatrice Dante, krýnd blómsveigum,
leikið á hljóðfæri. Shakespeare hefur
komið í hina jarðnesku paradís og í síð-
asta leikritinu, Storminum, fer hann til
hinnar eiginlegu paradísar. Prosperó er
vafalaust Shakespeare sjálfur og þessi
umdeilda persóna er einnig guð. Eyjan
hans er paradís. Þar ríkir hann og kem-
ur á samræmi milli hinna stríðandi höf-
uðskepna — Kalíbans, Ariels og Mír-
öndu. Kalíban er hið jarðbundna í mann-
eðlinu, hann má nota með styrkri stjórn,
en hættulegur er hann. Áður en Prosp-
eró tamdi hann, var hann á valdi girnd-
ar og dýrslegra nautna. Míranda er ást-
in. Hún verður hin fullkomna ást mær-
innar Maríu og kirkjunnar undir stjórn
Prosperós: en ef hans nyti ekki við, væri
henni hætt fyrir amorsbrögðum girnd-
arinnar — Kalibans. Ariel er hið and-
kennda í manneðlinu, animus eða andi.
Hann getur haldið frið og hann getur
sáð ótta og skelfingu. Áður en Kalíban
kom til eyjarinnar var hann undir kúg-
un móður sinnar, Sycorax, tákni hins
illa.
Til þessarar paradísar leita sundrað-
ar höfuðskepnur, sundruð öfl haturs,
togstreitu og öfundar. Uppistaða leiks-
ins fjallar um hversu þeim var stillt til
samræmis himnaríkis. Stormurinn er
það leikrit Shakespeares, sem er nánast
tengt tónlistinni. Það er tónlistin, sem
kemur á samræmi hinna stríðandi afla.
Hin fullkomnustu ummæli um tónlist
má heyra frá Kaliban:
.... the isle is full of noises,
Sounds, and sweet airs, that give delight,
and hurt not.
Sometimes a thousand twangling instruments
Wiil hum about mine ears; and sometimes
voices
That, if I then had wak’d after long sleep,
Will make me sleep again: and then, in
dreaming,
The clouds, methought, would open, and show
riches
Ready to drop upon me; that, when I wak’d.
I cried to dream again."
Guðinn Prospero er alvitur á eyju
sinni, elskar allt, fyrirgefur allt. Fyrir-
gefningin nægir ekki; gagnkvæm ást
ríkir að lokum, þegar Prosperó býður
dvalarstað glötuðum bróður.
Þannig hefur Shakespeare, eins og
Dante, fundið guð, stofn og skrúða al-
TIMARITIÐ VAKI
102