Hugur - 01.01.2006, Page 25

Eigingildi í náttúrunni — heimspeki á villigötum?
23
rækt og því að hafa birt greinar í siðfræðitímaritum. Starf heimspekinga felst
ekki aðeins í því að ræða við aðra heimspekinga, þeir eiga líka að vera í sam-
skiptum við aðrar fræðigreinar og stofna til samræðna við þær. Slíkt auðgar
heimspekina og eflir jafnframt það sem heimspekin hefur fram að færa
gagnvart mörgum öðrum fræðigreinum.
Er náttúrusiðfrœði eingöngu akademísk fræðigrein - eða hefur hún ef til vill ein-
hverju opinberu hlutverki að gegna?
Náttúrusiðfræði hefur opinberu hlutverki að gegna. Náttúrusiðfræðingar
hafa vissulega ekki þekkingu til að takast á við sumar tegundir opinberra
ákvarðana. Ef við viljum t.d. vita hvaða styrk af tilteknu efni, sem borist hef-
ur í á, þurfi til að eituráhrif komi fram og þar með hvort fisktegundirnar sem
lifa í ánni verði fyrir eitrun eða ekki, þá er heimspekingurinn ekki hæfur til
að segja til um slíka hluti. En heimspekingum er samt ýmislegt fært, ekki að-
eins þegar horft er á stóru myndina heldur líka ýmsar miðlungsstórar
ákvarðanir. Þegar menn eiga í deilum um túlkun á varúðarreglunni eins og
hún snýr að losun eiturefna í ár, þá held ég að heimspekingar hafi sitthvað til
málanna að leggja. Það sama gildir ef eiturefnið hefur ólík eða misalvarleg
áhrif á villtar og aðfluttar tegundir í vistkerfinu, sem aftur leiðir til þess að
gera þarf upp á milli þeirra — í slíku tilviki hefðu heimspekingar líka ýmis-
legt fram að færa. Heimspekingar geta t.a.m. afhjúpað þær djúpstæðu spurn-
ingar um gildi sem leynast í mörgum af þeim hagnýtu ákvörðunum sem
menn þurfa að taka.
Eins og hér hefur komið fram seturpú gjarnan röksemdirpínarfram á stigskipt-
an hátt sem aftur leiðir af sér siðfræði á mörgum stigum eða plönum. A sumum
pessum plönum erupau rök sem pú notar ígrundvallaratriðum mjöglíkpeim sem
liphverfir hugsuðir eins og Peter Singer, Tom Regan eða Paul Taylor notast við.
Siðfræðipín gætipví-a.m.k. að verulegu leyti - allt eins kallast lífhverf eins og
visthverf. En síðan heldurpú áfram upp á efri stig og skoðar gildi tegunda, vist-
kerfa o.fl. Geturpú séðfyrir pér mögulega sameiningu lífhverfra og visthverfra
kenninga — eða er hinn heimspekilegi ágreiningur á milli lífhverfra og visthverfra
hugsuða svo djúpstæður að pessir tveir hópar séu dæmdir til að skipa andstæðar
fylkingar?
„Dæmdir til að skipa andstæðar fylkingar" er of sterkt til orða tekið. Við höf-
um nú þegar sagt eitt og annað um að vera stigskiptur og víðtækur. Þannig
að þegar Peter Singer vill leiða hugann að þjáningu dýra - þá tek ég fyllilega
undir það með honum. Olíkt honum er ég ekki grænmetisæta en ég er á
móti frístundaveiðum. Peter Singer hefur kennt okkur margt um þetta og
einnig Tom Regan. Eg held að réttindahugtakið sé ekki ýkja heppilegt þeg-
ar fengist er við villta náttúru; ég held að hugmyndin um gildi eigi betur við
en samt sem áður hefur Regan kennt okkur býsna margt hvað það varðar að
vera næm fyrir þjáningu í náttúrunni. Um það er gott eitt að segja.