Hugur - 01.01.2006, Blaðsíða 34

32
Walter Benjamin
enginn lausnari hefiir afrekað hingað til.“ Þessi dólgamarxíski skilningur á
vinnunni dvelur ekki lengi við það hvernig afurðir verkalýðsins koma niður
á honum sjálfum meðan málum er þannig háttað að hann hefiir ekki vald yfir
þeim. Samkvæmt þessum skilningi vilja menn ekkert annað sjá en framfarir
á sviði drottnunar yfir náttúrunni, enginn gaumur er gefinn að afturför sam-
félagsins. Þarna er strax að finna þau einkenni tæknihyggjunnar sem síðar
birtust í fasismanum. Þessum skilningi fylgir ákveðin náttúruhugmynd sem
greinir sig á óheillavænlegan hátt frá útópíum sósíalista frá því fyrir bylting-
una 1848. Eftir það tóku menn upp þann skilning á vinnunni að hún gangi
út á að arðræna náttúruna og í barnslegri fullnægju stilla þeir þessu upp and-
spænis arðráni öreiganna. I samanburði við þessa pósitífísku hugmynd láta
draumórar að hætti Fouriers, sem kölluðu yfir hann mikið spott og spé, alls
óvænt skína í sitt heilbrigða vit. Samkvæmt Fourier átti góð tilhögun vinnu
í samfélaginu að hafa það í för með sér að fjögur tungl lýstu upp hina jarð-
nesku nótt, að ísinn hopaði frá heimskautasvæðunum, að vatnið í höfimum
yrði ekki lengur salt á bragðið og rándýrin gengju í þjónustu manna. Allt
þetta dregur upp mynd af vinnu sem er fjarri því að arðræna náttúruna, öllu
heldur er hún fær um að leysa úr læðingi þau sköpunarverk er blunda sem
möguleikar í skauti hennar. Fylgifiskur hins spillta vinnuhugtaks er sú hug-
mynd að náttúran sé „ókeypis og fýrirliggjandi", eins og Dietzgen orðar það.
XII
Við þurfum sögunnar með, en ekki með sama
hætti og spilltur iðjuleysinginn í garði þekking-
arinnar þarf á henni að halda.
- Nietzsche, Um gagn og
ógagn sögunnarfyrir lífið
Handhafi sögulegrar þekkingar er hin undirokaða baráttustétt sjálf. Hjá
Marx stígur hún fram sem síðasta stéttin sem lifir í ánauð, stétt hefndarinn-
ar sem lýkur verki frelsunarinnar í nafni hinna föllnu kynslóða. Vitundin um
þetta, sem komst um stundarsakir aftur á kreik í Spartakusarhreyfingunni,
var jafnaðarstefnunni ávallt þyrnir í augum. Á þremur áratugum tókst henni
næstum að þurrka út nafnið Blanqui, sem hrist hafði ærlega upp í öldinni
sem leið með hvellum hljómi sínum. Hún kaus að líta svo á að verkalýðs-
stéttin léki hlutverk lausnara komandi kynslóða. Þar með skar hún á sinarn-
ar í hinum öflugustu kröftum hennar. 1 þessum skóla glataði stéttin jafnt
hatrinu sem fórnarviljanum. Því hvort tveggja nærist á myndinni af forfeðr-
unum ánauðugu en ekki á hugsjóninni um barnabörnin frelsuðu.