Hugur - 01.01.2006, Page 37

Um söguhugtakið
35
legrar efnishyggju nálgast sögulegt viðfangsefni því aðeins að það birtist
honum sem aleind. I þeirri mynd sér hann teikn um messíamska kyrrsetn-
ingu atburðarásarinnar, með öðrum orðum merki um möguleikann á bylt-
ingu í baráttunni fyrir hina kúguðu fortíð. Hann veitir henni athygli í því
skyni að sprengja tiltekið tímaskeið út úr einsleitum ferli sögunnar; þannig
sprengir hann einnig ævi ákveðins einstakhngs út úr tímaskeiðinu, og sömu-
leiðis ákveðið verk út úr ævistarfinu. Uppskeran af þessari aðferð er sú að í
hinu einstaka verki er ævistarfið allt í senn lagt til hliðar og því haldið til
haga, sem og tímaskeiðið í ævistarfinu og allur gangur sögunnar i tímaskeið-
inu. Næringarríkur ávöxtur þess sem skihð er sögulegum skilningi ber tím-
ann innra með sér sem dýrmætt frjókorn, með öllu laust við smekkvísi.
XVIII
„í samanburði við sögu h'fsins á jörðinni,“ segir samtímalíffræðingur, „eru
þessi vesældarlegu fimmtíu þúsund ár hins viti borna manns eins og tvær
síðustu sekúndurnar í heilum sólarhring. Væri saga siðmenningarinnar allr-
ar mæld á þennan mælikvarða næmi hún ekki nema sem svarar einum
fimmta hluta af síðustu sekúndu síðustu stundarinnar.“ Nú-tíminn, sem er
eftirmynd hins messíaníska tíma, hefur að geyma gjörvalla sögu mannkyns-
ins í gífurlegri samþjöppun - og verður ekki greindur fráþeirri mynd sem er
saga mannkynsins í alheiminum.
Viðauki
A
Sögustefnan lætur sér nægja að setja fram orsakatengsl á milli einstakra
augnablika sögunnar. En engin staðreynd er söguleg af því einu að vera
orsök. Það varð hún eftir á, vegna atburða sem geta verið í árþúsunda fjar-
lægð frá henni. Sá sagnfræðingur, sem tekur mið af þessu, lætur ekki keðju
atburðanna renna gegnum fingur sér eins og talnaband. Hann reynir að skilja
samhengið sem myndast á milh síns eigin tíma og tiltekins fyrra tímaskeiðs.
Þannig rennir hann stoðum undir það að litið sé á samtímann sem þann „nú-
tíma“ sem stráður er flísum úr tíma endurlausnarinnar.