Hugur - 01.01.2006, Page 44

Hugur - 01.01.2006, Page 44
42 Jóhann Bjömsson eins skammast mín frammi fyrir einhverjum hvort sem viðkomandi er mér nærri eða á sér þann möguleika að birtast fyrirvaralaust. Eg get hæglega skammast mín fyrir eitthvað sem ekki þykir viðeigandi þó að ég sé einn á ferð, engu að síður á skömm mín rætur að rekja til hins, þar sem ég stend mig að því að h'ta í kringum mig og fullvissa mig um að enginn sé nærri. Nærvera hins er varanlegur möguleiki í h'fi mínu, möguleiki sem allt mitt líf tekur mið af á einn eða annan hátt. Fall mitt er í öðrum falið Ef ég set mig í spor þess sem lá á gægjum þá var ég ótvírætt staðinn að verki þegar hinn kom að mér. Hinn beinir augnaráði sínu að mér. Staða mín er dapurleg, ég finn fyrir vanmætti og löngunar til flótta. Rétt eins og ég gat hlutgert hinn með augnaráði mínu þá getur hinn engu að síður hlutgert mig með sínu eigin augnaráði og það gerist við þessar aðstæður. Ég er dæmdur af augnaráði hins, ég er þetta forvitna kvikindi sem er sísnuðrandi og ég tek að líta á sjálfan mig á þann hátt vegna þess að einhver sér mig þannig. Skömm- in er viðbragð mitt sem sýnir svo ekki verður um villst að ég sé sjálfan mig eins og hinn sér mig. Sartre notar allsterk orð til þess að lýsa þessari stöðu og telur hér vera um hættuástand að ræða: „ég er í háska staddur. Þessi háski er engin hending heldur er hann varanleg formgerð veru minnar fyrir aðra.“15 Ég get ekki litið á hinn sem hlut á þeirri stundu þegar hann hefur hlutgert mig. Hann hefur völdin og ég finn undanhald mitt, ég finn fyrir eigin van- mætti, möguleikar mínir í stöðunni eru takmarkaðir og það er hinn sem hef- ur takmarkað þá. Ég finn fyrir augnaráði hins, en ég sé ekki augu hins, þau eru falin í augnaráðinu sem dæmir mig og hlutgerir. Það er við aðstæður sem þessar sem frelsi mitt er takmarkað og ég finn fyr- ir því með áþreifanlegum hætti. Samkvæmt heimspeki Sartres er frelsið al- gilt og á þar af leiðandi við í öllum aðstæðum, maðurinn er dæmdur til frels- is og enginn möguleiki er á því að víkja sér undan þeim dómi. Frelsið felst ávallt í vali mínu við tilteknar aðstæður, ef ég er fangi er ég engu að síður frjáls vegna þess að ég get ávallt tekið eitthvað til bragðs, ég get lagt á ráðin um flótta, ég get ákveðið að sitja af mér dóm o.s.frv. Það eina sem getur tak- markað frelsi mitt að mati Sartres er frelsi. Hinn er frjáls engu síður en ég og getur takmakað frelsi mitt eins og hann gerir þegar augnaráð hans beinist að mér. Hinn takmarkar frelsi mitt með því að skilgreina mig á einhvern hátt, ég er eitthvað í augum hins án þess að hafa valið þá skilgreiningu sjálfur: „Hér er ég - gyðingur eða aríi, myndarlegur eða ljótur, einhentur o.s.frv. Allt þetta er ég í augum hins án allrar vonar um að geta náð utan um þessa merk- ingu sem ég hef utan við sjálfan mig-, og það sem meira er, án allrar vonar um 15 Sama rit, s. 326; ensk útg., s. 358.
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180
Page 181
Page 182
Page 183
Page 184
Page 185
Page 186
Page 187
Page 188
Page 189
Page 190
Page 191
Page 192
Page 193
Page 194
Page 195
Page 196
Page 197
Page 198
Page 199
Page 200
Page 201
Page 202
Page 203
Page 204
Page 205
Page 206
Page 207
Page 208
Page 209
Page 210
Page 211
Page 212
Page 213
Page 214
Page 215
Page 216
Page 217
Page 218
Page 219
Page 220
Page 221
Page 222
Page 223
Page 224
Page 225
Page 226
Page 227
Page 228
Page 229
Page 230
Page 231
Page 232
Page 233
Page 234

x

Hugur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.