Hugur - 01.01.2006, Blaðsíða 143

Fyrirbærafræðin og Messías
141
ar tilurðar, að reyna að rekja uppruna sannleikans og söguleikans til eftir-
heldni, endurbirtingar og miðlunar innan tiltekinnar hefðar - allt þetta jafn-
gildir viðurkenningu á því að þegar verkefni sannleikans er skilgreint sé
ómögulegt að líta fram hjá, í fyrsta lagi, því óskrifaða blaði sem leggur grunn
að sálinni jafnt sem ritmálinu, og í öðru lagi þeirri töflu sem hefur öll við-
föng að geyma, töflunni sem að endingu er ekkert annað en það sem við
köllum „heiminn". Til að heimurinn geti verið hugmynd getur hann ekki
verið gerður úr hugmyndum. Þvert á móti er hann samansettur úr borðum,
stólum, jurtum, manneskjum og svo framvegis. Með öðrum orðum fer sú
staðreynd að ómögulegt er að smætta burt ábendingartáknið saman við þann
ómöguleika sem maður rekst á hverju sinni sem reynt er, innan heimspek-
innar, að smætta sálfræðina niður á róttækan hátt. Svo haldið sé í ákveðna
hliðstæðu mifli Kants og Husserls má segja að líkanið sem býr að baki
smættun af þessum toga jafngildi því að útiloka sálfræðina frá umdæmi
forskilvitlegrar heimspeki. Hliðstæðan milli Kants og Husserls er réttlætan-
leg af tveimur ástæðum hið minnsta. I fyrsta lagi rakst Husserl, engu síður
en Kant, á ýmis vandkvæði sem vakna þegar sh'k útilokun er reynd, auk þess
sem hæglega má h'ta svo á að það sem Husserl lætur okkur í té til umhugs-
unar í þessu efni varði einmitt shka „hliðstæðu" milli sálfræði og heimspeki,
hliðstæðu sem er ekki einföld samsemd. En það er engu síður merkileg stað-
reynd að í þessum tveimur tilfellum er ætlunin að útiloka, ásamt sálfræðinni,
öll tengslafyrirbæri sem aðeins má finna stað utan nauðsynjar af toga hug-
sjónar. Væri þá ekki ráðlegra, í stað þess að mæðast í þessu marklausa stríði
á mifli heimspekilegrar og sálfræðilegrar vitundar, sem er um leið stríð á milli
skriftarinnar og hins lifandi logos - stríð þar sem blýið er látið tala - að fylgja
þeirri ábendingu sem Derrida gefur með hugmynd sinni um ritunarfræði
(grammatólógíu) og taka til við að móta hugtak um sál sem væri að minnsta
kosti við fyrstu sýn af öðrum toga en sú sem sálfræðin heldur fram?
Samsetning merverunnar
Smættun ábendingartáknsins jafngildir því bókstaflega að berjast við engil,
sendiboðann sem faflð er hlutverk vísunarinnar eða endursendingarinnar
(tilvísunarinnar), sendiboðann sem er sjálf forsenda þess að hugsjónareðlið
geti átt sér stað. Ur því að þessi smættun reynist samt sem áður jafn ófram-
kvæmanleg og bælingin, tekur Husserl, eigi síðar en árið 1905, til við að
eigna raunverulegri nærveru og nærveru af toga hugsjónar þau einkenni
ekki-nærveru sem hann hafði leitast við að smætta burt, ýta til hflðar eða
forðast í Rökfræbilegum rannsóknum. A samsvarandi hátt slær Derrida lestri
Rökfræðilegu rannsóknanna á frest í fimmta kafla Raddarinnar ogfyrirbærisins
og snýr sér að Hugmyndunum og Fyrirbærafræði innri tímavitundar. Til að
spara tíma mun ég koma mér beint að efninu: er full nærvera í raun og sanni
meira nærverandi en nærvera sem er ekki algjör? Sfl'k spurning, orðuð með