Hugur - 01.01.2006, Page 152

150
Jacques Derrida
(„heildir“, ,,mengi“) í té. Svo gripið sé til hugtaka sem ég hef síðar
tamið mér, var þetta því rannsókn af toga fyrirbærafræði samsetn-
ingar \einephánomenologisch-konstitutive Untersuchung\
Hér verður þeim andmælum hreyft að þessa samkvæmni Husserls við sjálf-
an sig megi hæglega skýra. I fyrstu hafi hann ætlað sér að tengja tilurðina við
sálfræðilega þætti. Þetta ætlunarverk hafi einkennst af ákveðnum „einfeldn-
ingshætti" en jafnframt sýnt augljós merki um innri togstreitu, og að lokum
hafi Husserl tekist á við verkið að nýju innan marka þess sviðs sem hann
kenndi við „forskilvitlega tilurð“.
2. A hinn bóginn verður hið sama ekki sagt um færsluna - sem að þessu
sinni á sér stað innan fyrirbærafræðinnar — frá formgerðarmiðuðum grein-
ingum á kyrrstæðri samsetningu [constitution statique\ í Hugmyndum I (Jdeen
I, 1913) yfir í greiningar á tilurðarbundinni samsetningu sem fylgdu í kjöl-
farið og eru á köflum afar nýstárlegar hvað innihaldið snertir. Engu að síður
er þessi færsla einföld framþróun sem felur ekki í sér neina „úreldingu", eins
og það er kallað, þaðan af síður val á milli kosta og allra síst eftirsjá. Hér er
aðeins verið að útfæra nánar fyrri verk, og eldri uppgötvanir standa óhreyfð-
ar. Verkið felst í uppgreftri sem hagað er á þá lund að formgerðir á yfir-
borðslaginu, sem þegar hafa komið fram, hvorki skekkjast né eyðast við það
þegar undirstöður tilurðar og upphaflegrar framleiðslu eru leiddar í ljós. Þess
í stað dregur þessi iðja að nýju fram eðlisform sjálfrar tilurðarinnar eða
„ajriori-forsendur formgerða" þeirra, eins og Husserl tekur til orða.
I huga Husserls hefði spurningin um formgerð og tilurð því ekki valdið
neinum vanda, heldur hefði aðeins þurft að veita öðru hvoru þessara aðstæðu-
bundnu hugtaka forgang eftir því hvert viðfangsefni lýsingarinnar var, þ.e.
eftir því hvað (quid) það er sem gefst, og hvernig (quomodo) það er. Þó að eng-
inn skortur virðist á tilefnum til átaka eða spennu, við fyrstu sýn og þegar
hefðbundnum skýringaraðferðum er fylgt, þá er hugmyndin engu að síður sú
að fyrirbærafræðin sem hér er í mótun verði með öllu laus við innri átök. (Hér
er átt við heimspeki sem skoðar eðli hlutanna ávallt út frá hlutlægni þeirra,
ósnertanleika og fyrirframgerð \aprioríté\. Um leið er hún heimspeki reynsl-
unnar, framvindunnar og tímaflæðis upphfunarinnar sem er hið endanlega
úrskurðarvald. I þessari heimspeki táknar hugtakið um „forskilvitlega reynslu"
h'ka sjálft svið yfirvegunarinnar þannig að úr verður ætlunarverk sem hefði,
t.d. í augum Kants, borið ýmis merki vanskapanafræðinnar [tératologie].)
Fullkomið vald fyrirbærafræðingsins á iðju sinni hefði fært Husserl endanlega
hugarró varðandi beitingu þessara tveggja hugtaka sem ætíð hljóta að fylgjast
að og bæta hvort annað upp. Þannig truflar sjálf spurningin, sem við göngum
út frá, fyrirbærafræðina og skýran ásetning hennar.
Með þessa fyrirvara við ætlunarverk Husserls í huga er orðið tímabært að
í
Edmund Husserl, Formale und transzendentale Logik. Husserliana XVII. Haag, Martinus Nij-
hoff 1974, s. 90-91.