Hugur - 01.01.2006, Qupperneq 193

Snilld einlægninnar
191
auk þess sem þróttmestu, heilbrigðustu og heppilegustu lífverurnar
lifa af og margfaldast (154).
Nú finnst höfimdinum að lesandinn sé undir það búinn að kynnast nánar hug-
myndinni um náttúruval sem breski heimspekingurinn Herbert Spencer orð-
aði síðar á þann veg að „hinir hæfustu lifa af‘ (survival of thefittest). Fjórði kafli
bókarinnar fjallar því um náttúruval. Darwin vísar annars vegar til erfða og arf-
gengis og hins vegar til reynslunnar af vali með kynbótum og spyr hvort ekki
sé eðlilegt að æda að hliðstæð ferli eigi sér stað í náttúmnni þó að þau hljóti að
taka margfalt lengri tíma en í kynbótum, enda hafi náttúran vissulega haft
þann tíma sem þarf. Hins vegar sé ekki tíl sá staður að lífvemrnar þar geti ekki
lagað sig enn bemr að aðstæðum og tekið enn frekari framfömm. Jafnframt
bendir hann á að framandi lífvemr berast sjaldan til einangraðra svæða, svo
sem eyja, þó að þær kynnu að reynast bemr aðlagaðar að k'fríkinu þar en
tegundirnar sem fyrir em. Lífríki sh'kra staða verður því oft til muna fátæklegra
en á meginlöndum þar sem undirlag náttúrvalsins er svo miklu fjölbreytilegra,
blöndun miklu meiri og framvinda þróunarinnar því hraðari.
Þá bendir Darwin okkur á það að náttúruvalið ræðst ekki aðeins af ytra út-
kti lífveranna eða öðmm sýnilegum einkennum eins og tíðkað er í kynbótum
manna, heldur tekur það til allra einkenna og þau verða því í stöðugri þróun.
Auðvelt er að skilja að tegundamyndun verði smám saman ef hluti ein-
hvers lífstofns einangrast frá öðrum hlutum hans, til dæmis vegna þess að
fjallaskarð lokast, stöðuvatn skiptist í tvennt, landsvæði verður að eyju eða
stofninn berst með einhverjum hætti inn á einangrað svæði. Þannig mætti
ætla að tegundamyndun gæti orðið ör, í jarðfræðilegum skilningi, til dæmis
á úthafseyjum fjarri meginlöndum. Svo einfalt er málið þó ekki því að á móti
kemur að þessar eyjar eru yfirleitt litíar og mynda því ekki undirlag fyrir
mikinn breytileika lífríkisins, eins og við Islendingar þekkjum mæta vel.
Darwin segir um þetta:
Eg tel að kjöraðstæður fyrir myndun fjölda nýrra lífsforma, sem k'k-
legt er að verði lífseig og dreifist víða, sé að finna á víðáttumiklu
meginlandi sem sígur og rís reglubundið, þannig að sjór gengur oft
á land og skiptir því í smærri svæði sem gjarnan eru einangruð lang-
tímum saman (188).
Eitt af því sem einkennir Charles Darwin sem penna er andagiftin sem birt-
ist öðru hverju í markvissu líkingamáli sem bæði skýrir, vekur áhuga og hríf-
ur lesandann með. Þannig segir hann undir lok þessa kafla:
Skyldleika allra lífvera af sama flokki hefur stundum verið líkt við
stórt tré. Eg held að þessi samlíking standi nærri raunveruleikanum.
Laufgaðar greinar með brumi gætu táknað núkfandi tegundir, en
eldri greinar frá fyrri árum gætu táknað niðjaraðir útdauðra tegunda.