Hugur - 01.01.2006, Page 199

Snilld einlægninnar
197
250 milljón árum og aftur við lok hennar fyrir 65 milljón árum þegar risa-
eðlurnar dóu út. I þessum hamförum tók lífríki jarðar róttækum breytingum.
Til dæmis hurfu um 96% af tegundum sjávarlífs á jörðinni í fyrra tilvikinu.
Það gefur auga leið að ný þekking 20. aldar á landreki rennir enn frekari
stoðum undir þróunarkenningu Darwins og myndin af þróun lífsins í jarð-
sögunni er miklu skýrari og raunhæfari nú en hún var á hans dögum. Það
hefði vissulega verið fróðlegt fyrir íslenska lesendur að fá þetta útlistað í
tengslum við bókina um Upprunann en það verður sjálfsagt að bíða betri
tíma.
En þrátt fyrir takmarkaða þekkingu á jarðsögunni er Darwin engan veg-
inn úrræðalaus og hefur sitthvað skemmtilegt og fróðlegt fram að færa. Þeg-
ar hann ræðir um landfræðilega útbreiðslu h'fvera í 11. kafla tekur hann til að
mynda eftir því að tegundir dýra og plantna eru oft hinar sömu á mismun-
andi fjallasvæðum. Af þessu dregur hann þá ályktun að miklu kaldara hafi
verið á einhverju tímabili jarðsögunnar og þá hafi útbreiðslusvæði þessara
tegunda myndað samfellda heild. Síðan hafi hlýnað í veðri og þá hafi teg-
undirnar leitað upp í fjöllin (509—522).
í 12. kafla heldur Darwin áfram að ræða landfræðilega útbreiðslu lífvera
og snýr sér þá meðal annars að úthafseyjum eins og Nýja-Sjálandi, Galap-
agos-eyjum, Bermúda-eyjum, Madeiru og svo framvegis. Er sú umræða öll
að sjálfsögðu afar fróðleg fyrir okkur Islendinga. Meðal annars bendir hann
á að engin froskdýr (froska, körtur eða salamöndrur) hafi verið að finna á
fjölmörgum úthafseyjum jarðar áður en áhrifa mannsins fór að gæta. Þetta
telur hann trúlega stafa af því að froskdýr eða hrogn þeirra þola aðeins stutta
vist í saltvatni og geta því ekki borist langar leiðir yfir opið úthaf. Hins veg-
ar virðast eyjarnar henta þessum dýrum einstaklega vel samkvæmt reynslu
manna af því að flytja þau til eyjanna. Darwin lýkur umræðu sinni um þetta
með einfaldri ályktun:
Kenningin um sköpun skýrir ekki á fullnægjandi hátt að froskdýr
hafi ekki einnig verið sköpuð á úthafseyjum (542-543).
Svipað gildir um spendýr. Darwin athugaði heimildir um fyrstu könnunar-
leiðangra til ýmissa úthafseyja og komst að þeirri niðurstöðu að engin óyggj-
andi dæmi væru um villt landspendýr á eyjum sem eru iengra en 300 mílur
frá meginlandi eða stórri meginlandseyju. Eina undantekningin sem honum
var kunnugt um eru refir á Falklandseyjum sem hann telur hugsanlega hafa
borist þangað með ís, og þar hefði hann getað bætt við refnum á íslandi sem
hefur einmitt líka borist hingað með ís.
Vert er að taka eftir því að fjarvist spendýra á úthafseyjum skapar fuglum
sérstaka möguleika eins og við Islendingar þekkjum. Þetta sést afar glöggt til
dæmis á Nýja-Sjálandi þar sem sumar fuglategundir hafa hreinlega snúið
þróuninni við og orðið ófleygar eins og geirfuglinn hjá okkur, enda kemur
slíkt ekki að sök þegar rándýr á landi eru ekki til staðar.