Læknablaðið : fylgirit - 01.02.2001, Blaðsíða 30

ÍÐORÐAPISTLAR LÆKNABLAÐSINS 1-130
Ventilation
Iðorðasafnið gefur tvær þýðingar á enska orðinu
vcntilation: 1. loftrœsting. 2. loftskipting. Þetta má
einnig gagnrýna. Nær hefði verið að hafa þýðingarn-
ar þrjár: 1. loftrœsting. Það að skipta um loft í rými,
venjulega með því að veita fersku lofti inn og öðru
lofti út. 2. loftun, öndun. Það að veita lofti inn og út
úr lungum. 3. viðrun. Það að setja fram eða láta í
Ijós skoðanir, hugmyndir eða tilfinningar.
Þá þarf einnig að endurskoða þýðingar á ensku
sögninni to ventilate. Önnur þýðingin, sem þar er
gefin að blóðilda er ekki í samræmi við erlendar
orðabækur og betur fer á að blóðildun sé eingöngu
notað sem þýðing á blood oxygenation.
Vanöndun - oföndun
Þá víkur sögunni aftur að orðunum úr síðasta pistli,
hypoventilation og hyperventilation. I framhaldi af
ofanrituðu verður að leggja til að bætt verði við þýð-
ingunum vanloftun og ofloftun, sem nota má um
lungu og lungnahluta og jafnvel um sjúklinga. Þannig
getur hægra, efra lungnablað verið van- eða ofloftað.
Sjúklingar geta sjálfir van- eða ofandað og fengið
van- eða ofloftun við öndunarvélameðferð. Vafasamt
er hins vegar að tala megi um vanloftaða, ofloftaða,
vanandaða eða ofandaða sjúklinga!
Þýðingar á hypoventilation gætu verið þessar:
1. vanöndun. Ofgrunn og/eða hœg öndun. 2. van-
loftun. Oflítil loftun/loftfylling lungna eða lungna-
hluta. Þýðingar á hyperventilation þyrfti síðan að
samræma með: 1. oföndun og 2. ofloftun, en láta
ofuröndun helst falla í gleymsku. Þá þarf að hyggja
vel að samræmingu við þýðingar á grísku orðunum
hypopnea (grunn og hæg öndun), hypcrpnca (djúp
og hröð öndun), bradypnea (hægöndun) og tachy-
pnea (hraðöndun). Loks má ekki gleyma dyspnca
(mæði, andþrengsli, andnauð) og apnca (öndunar-
stöðvun, öndunarleysi, andhlé).
Að lokum er spurt: Er gerður greinarmunur á
íslenskum heitum öndunarvélanna, respirator og
ventilator?
FL1991; 9(7): 6-7
íðorðanefnd læknadeildar
Læknadeild Háskóla Íslands hefur nú
farið að tilmælum háskólaráðs og skipað
íðorðanefnd. Á 388. deildarráðsfundi lækna-
deildar þann 21. nóvember 1990 lagði deildarforseti
til „að farið yrði fram á við Læknafélag íslands að
íðorðanefnd Lœknafélags Íslands verði jafnframt
íðorðanefnd lœknadeildar. “ Þessu skrefi ber að
fagna, en nú má skora á alla kennara læknadeildar að
þeir leggi nefndinni lið, með því annars vegar að fá
henni verkefni til úrlausnar og hins vegar með því að
deila með henni hugmyndum sínum og tillögum að
íslenskun fræðiorða, hver á sínu sviði.
Penetration
Kvensjúkdómalæknir einn hringdi nýlega og spurði
um þýðingu á orðinu pcnetration. Tilefnið var að við-
komandi þurfti að skrifa lýsingu á leggangnaskoðun
hjá konu og gefa vottorð um niðurstöðu sína. Við-
komandi vildi geta sagt á íslensku að hann teldi að
„penetration“ hefði átt sér stað. Þessi beiðni varð til-
efni hugleiðingar af hálfu undirritaðs, en snúum
okkur fyrst að fræðiorðinu.
Enska orðið penetration er komið úr latínu, en
þar má finna nafnorðið penetratio og sagnorðið
penetrare. Enska sagnorðið to pcnctratc má þýða
á ýmsa vegu eftir því hvert samhengið er: að fara,
reka, setja, smjúga, stinga eða troða, í eða gegnum;
að nísta eða rjúfa; auk þess að vera notað um það
að gagntaka eða hrífa. í íðorðasafni lækna má
finna enska orðið pcnetration og nokkrar þýðingar
þess. Þær sem hér koma til álita eru: innsókn eða
gegnþrenging. Hvorug virðist sérlega heppileg í
ofangreindu samhengi. Sama máli gegnir um ýmis
önnur nafnorð sem hægt er að mynda með því að
taka ofangreindar þýðingar á penetrate, gera úr
þeim nafnorð og bæta við forskeytunum í- eða inn-.
Þó er hugsanlegt að innsetning eða innsmeyging
komi til greina og að læknirinn geti vottað að hann
telji „að innsetning hafi átt sér stað“. Gaman væri
að heyra hvernig aðrir hafa leyst þetta vandamál.
Hugleiöing
Þá er komið að hugleiðingunni. Læknar eru oft beðnir
um að skoða veika menn og slasaða, eða jafnvel lík
látinna manna, til þess að geta gefið vottorð um heil-
brigðisástand þeirra, áverka eða sjúklegar breytingar
sem máli skipta við rannsókn vegna réttar- eða trygg-
ingamála. Vottorð þeirra fara gjarnan um hendur
ýmissa leikmanna sem taka þátt í því að ákvarða um
framgang og afgreiðslu mála. Augljóslega eiga læknar
að votta það eitt sem þeir sjálfir geta staðfest, en
framsetning og uppbygging álitsgerðar skiptir einnig
miklu máli.
Gera þarf skýran greinarmun á lýsingu ein-
kenna og ummerkja annars vegar og niðurstöðum
og áliti læknisins hins vegar. Æskilegt er að lýsing-
arnar innihaldi almennt viðurkennd og vel skil-
greind fræðiheiti, séu fræðilega nákvæmar, en þó á
30 Læknablaðið / fylgirit 41 2001/87