Læknablaðið : fylgirit - 01.02.2001, Blaðsíða 55

ÍÐORÐAPISTLAR LÆKNABLAÐSINS 1-130
ástæða til að breyta þeim heitum, sem þegar hafa
unnið sér fastan sess, svo sem geðlæknisfræði og
geðlæknir. Hins vegar má spyrja hvort þeir, sem
nú kalla sig sálfræðinga, geti ekki tekið heitið geð-
fræði til handargagns. Klínískur sálfræðingur gæti
til dæmis borið starfsheitið geðfræðingur.
Depression - mania
í fyrrgreindum lista Karls Strand eru heitin geðlægð
og geðhæð birt sem þýðingar á fræðiheitunum de-
pression og mania. íðorðasafnið gefur upp þrjú heiti
sem nota má um depression: geðdeyfð, þunglyndi
og depurð, og þrjú sem nota má um mania: geðhœð,
œði og oflœti.
í október-pistlinum 1991 (FL 1991;9:9) var
stungið upp á því að nota heitið depra um de-
pression og skal það nú ítrekað. Starfshópur á
vegum Orðanefndar hefur nýverið sent frá sér ís-
lenskan geðfræðiorðalista sem nefnist Greiningar
og tölfræðihandbók ameríska geðlæknafélagsins
um geðröskun. Listinn var gefinn út sem fylgirit
Læknablaðsins nr. 23 í maí 1993. Þar hafa heitin
geðlœgð og geðhœð verið tekin upp og eru notuð í
samræmi við fyrrnefndan lista Karls. Heitið geð-
deyfð er þar notað um mclancholia og depurð um
depressed mood. Æði og oflæti er hins vegar ekki
að finna í þeim lista, nema ef vera skyldi í þeirri
staðreynd, að listinn virðist gefinn út áður en frá-
gangi og uppsetningu orðanna er að fullu lokið.
Ekki verður að sinni lagður neinn dómur á
ofangreind heiti, en til að auka á fjölbreytni í orða-
vali má benda á samstæðurnar depru og æði, fálæti
og oflæti, þunglyndi og oflyndi. Loks má geta þess
að í Islenskri samheitaorðabók Svavars Sigmunds-
sonar eru gefin upp um það bil 20 samheiti fyrir
hvort orðanna þunglyndi og æði. Af nógu er því að
taka. Lýkur nú geðfræðihjali að sinni.
FL 1993; 11(12): 9
Aðsent efni
I ÞESSUM PISTLI ER ÆTLUNIN AÐ RÆÐA
ýmislegt efni sem borist hefur á undan-
förnum vikum og mánuðum. Orðanefnd
læknafélaganna og einstökum meðlimum hennar,
ekki síst undirrituðum, er það ætíð ljúft að fá
fýrirspurnir um þýðingar fræðiorða, hvort heldur
fyrirspyrjendur eru að fást við að bæta sitt daglega
málfar eða vinna að ritmáli af einhverju tagi. Abend-
ingar og nýjar hugmyndir eru einnig vel þegnar, sér-
staklega þegar um er að ræða hugtök sem ekki hafa
enn verið tekin inn í Iðorðasafnið.
Oncocytoma
Oncocytoma er heiti á sérkennilegum og sjaldgæfum
æxlum sem geta meðal annars greinst í nýra, skjald-
kirtli, munnvatnskirtli og heiladingli. Þetta heiti er að
minnsta kosti 50 ára gamalt, en hefur þó ekki verið
þýtt á íslensku svo undirrituðum sé það kunnugt. Þó
heiti æxlanna á þessum mismunandi stöðum sé eitt og
hið sama, er ekki alveg víst að um nákvæmlega sams
konar æxli sé að ræða, nema hvað varðar útlit frumn-
anna við smásjárskoðun. En það er einmitt af sér-
kennilega útliti æxlisfrumnanna sem æxlið fær nafn
sitt. Frumurnar eru alla jafna fremur stórar, vel að-
greinanlegar og hafa rauðbleikt, einsleitt eða komótt
frymi og litla reglulega kjarna. Frumur með þessu
útliti hafa verið nefndar oncocytes á ensku. Læknis-
fræðiorðabók Stedmans greinir frá því að onco- sé af
grískum uppruna, komið af onkos sem merkir fyrir-
ferð eðafyrirferðaraukning. Hvorugt heitið, oncocyte
eða oncocytoma, er að finna í íðorðasafninu. Hins
vegar er orðhlutinn onco- oftast þýddur þar í öðrum
samsetningum sem œxlis-, til dæmis er oncogen þar
nefnt œxlisgen. Sé því haldið til streilu ber að þýða
oncocyte með orðinu æxlisfruma og oncocytoma sem
æxlisfrumuæxli.
Eitt af samheitum æxlisins, þegar það kemur
fyrir í munnvatnskirtli, er hins vegar oxyphilic cell
adenoma, sem í beinni þýðingu gæti verið kirtilæxli
sýrukærra frumna. Varla er það þó til eftirbreytni,
en hins vegar má kenna æxlið við bleika litinn, sem
æxlisfrumurnar fá við venjulega vefjalitun fyrir smá-
sjárskoðun, og kalla það bleikfrumuæxli. Frum-
urnar mundu með sömu reglu nefnast bleikfrumur.
Annað samheiti er oxyphilic granular cell adenoma,
og því mætti eins nefna æxlið bleikkornafrumu-
æxli, en það finnst undirrituðum reyndar óþarflega
langt og stirðlegt.
Minimally invasive therapy
Jónas Magnússon, prófessor, kom að máli við undir-
ritaðan og óskaði eftir þægilegu samheiti fyrir ýmsa
lœknismeðferð sem einkennist af því að innrás í
líkamsvefi sé í lágmarki miðað við það sem tíðkast
hefur. Sem dæmi nefndi hann leysigeislameðferð á
sjónulosi í auga og gallblöðrutöku við kviðspeglun.
Þetta vandamál hefur legið í dimmu hugskoti í
nokkrar vikur og verið viðrað á orðanefnarfundi án
þess að nokkur hugljómun hafi fengist. Heitið in-
vasion er þýtt í íðorðasafninu sem innrás og lýsingar-
orðið invasive sem 7. ífarandi, 2. inngrips-. í meina-
fræði er innrás illkynja æxla í aðra vefi, invasion,
Læknablaðið/ fylgirit 41 2001/87 55