Læknablaðið : fylgirit - 01.02.2001, Blaðsíða 46

ÍÐORÐAPISTLAR LÆKNABLAÐSINS 1-130
körlum. Af áður tilgreindum aldursflokkum var mið-
flokkurinn bestur (81%), síðan kom meistaraflokk-
urinn (50%), en ungflokkurinn var áberandi verstur
(14%). í starfsflokkum voru „aðrir“ bestir (80%), þá
komu læknar (65%) og loks hjúkrunarfræðingar
(33%). Meðal lækna voru sjúkrahúslæknar verstir
því að einungis 40% töldust hafa vandað orðanotkun,
en allir heimilislæknar og allir „aðrir læknar“ töldust
hafa vandað fræðimál sitt. Almennt virtust þeir betri
sem fylgdu skrifuðum texta og eins var augljóst að
slettur voru lleiri við umræður að loknum fyrirlestri.
Við lokaúrvinnslu gagna kom einnig í ljós að í flokki
sjúkrahúslækna leyndist lítill hópur unglækna, en af
þeim töldust einungis 25% hafa vandað sérstaklega
til íslenskunar fræðiorða í fyrirlestum sínum. Tveir
heimilislæknar, einn sjúkrahúslæknir og einn ung-
læknir fengu óformlegu athugasemdina „mjög gott“.
Þrír fyrirlesarar notuðu „ný“ íslensk fræðiorð, sem
undirritaður hafði ekki orðið var við áður.
Skráðar slettur og slanguryrði reyndust 132 hjá
þessum 25 fyrirlesurum, að meðaltali 5,28 á mann
(spönnun 0-15), en ekki var marktækur munur á
aldursflokkum. Munur var hins vegar á starfs-
flokkum þannig að meðaltal slíkra orða á hvern
sjúkrahúslækni var 6,3 (spönnun 0-15), á hvern
heimilislækni 2,8 (spönnun 0-6), á hjúkrunar-
fræðing 2,7 (spönnun 2-4) og á hvern fyrirlesara í
flokknum „aðrir“ 6,8 (spönnun 0-11). Greinileg
almenn fylgni var milli fjölda skráðra slangurorða
og hins huglæga mats. Þannig reyndust skráðar
slettur og slangurorð vera 4,3 að meðaltali á hvern
fyrirlesara í hópi þeirra sem töldust hafa vandað
orðanotkun, en 8 að meðaltali hjá þeim sem ekki
töldust hafa vandað til notkunar íslenskra orða.
Fylgni var hins vegar ekki eins augljós ef starfs-
hópar voru bornir saman. Þannig töldust allir
heimilislæknar og allir í hópnum „aðrir læknar“
hafa vandað orðaval sitt, en þó var mikill munur á
fjölda skráðra slanguryrða, 2,8 á mann í fyrri
hópnum og 5,3 í þeim síðari.
Scssat-vcikin greindist hjá 7 fyrirlesurum og þar
af var hún á háu stigi hjá einum. Lauslega áætlað
birtist „sessat“ á 10 sekúndna fresti í fyrirlestri
þessa einstaklings. Veikin hafði mjög greinileg
aldurstengsl því hún fannst ekki í meistaraflokki,
einungis hjá 12,5% fyrirlesara í miðflokki, en hjá
71,4% fyrirlesara í ungflokki. Allt voru þetta
læknar og hjúkrunarfræðingar.
Umræður
Könnunin sýndi að af 25 fyrirlesurum sem metnir
voru huglægt á virðulegri vísindaráðstefnu á vegum
læknadeildar Háskóla íslands töldust cinungis 60%
vanda scrstaklcga til notkunar á íslenskum fræði-
orðum. Meðal lækna voru unglæknar og sjúkrahús-
læknar í neðstu sætunum. Þetta verður að teljast
áhyggjuefni, en jafnmikill sómi er að frammistöðu
heimilislækna og „annarra lækna“.
FL 1993; 11(1); 9-10
Ráðstefnumálsunnræða
í SÍÐASTA PISTLI VAR SAGT FRÁ KÖNNUN SEM
undirritaður gerði á málvöndun og
orðanotkun fyrirlesara á Ráðstefnu um
rannsóknir í læknadcild sem fram fór í desember
1992. Könnunin var gerð af hugdettu einni saman, til
gamans og án nokkurs undirbúnings. Margt má því
gagnrýna. Æskilegast hefði til dæmis verið að taka
alla fyrirlestrana upp á segulband, fá þá síðan skrifaða
og kanna málfar og orðanotkun af meiri gaumgæfni
og á lengri tíma en hlustunin ein leyfði. Með því móti
hefði mátt ná meiri nákvæmni og hugsanlega meira
samræmi í mati á mismunandi fyrirlestrum. Þá hefði
verið æskilegt að ná til fleiri fyrirlesara, en
undirritaður hlustaði á rúmlega þriðjung allra
fyrirlesara á ráðstefnunni. Engu að síður verður að
telja að könnunin hafi gefið þokkalega vísbendingu
um tilraunir til málvöndunar á formlegri ráðstefnu.
Það er mat undirritaðs að betur megi gera og að
betur eigi að gera þegar íslenskir fræðimenn koma
saman til að segja frá rannsóknum sínum á ís-
lensku. Reyndar var augljóst að meiri hluti fyrir-
lesara gerði tilraun til að vanda mál sitt og að miklu
betur var talað en venja er á þeim fræðslufundum á
sjúkrahúsunum, sem undirritaður sækir reglulega.
Dæmi um slanguryrði
Hér verða tekin dæmi um slanguryrði sem undir-
ritaður skrifaði hjá sér eftir fyrirlesurum. Latnesk eða
ensk líffæraheiti, sem þeir notuðu óbreytt, voru þó
ekki talin með slanguryrðunum. Orðin eru hér staf-
sett í samræmi við framburð og beygingarendingamar
eru þær sem voru notaðar af viðkomandi fyrir-
lesurum. Þýðingar íðorðasafns lækna fylgja með eða
aðrar tilögur eftir því sem við á.
að mappa út
að treisera
abstrakt
affinítet
alarmerandi
analýsa
apparatið
að kortleggja
að rekja, skrá
útdráttur, úrdráttur
sækni, samsækni
hræðandi
greining, efnagreinig
tækið
46 Læknablaðið / FYLGIRIT 41 2001/87