Læknablaðið : fylgirit - 01.02.2001, Blaðsíða 24

[ÐORÐAPISTLAR LÆKNABLAÐSINS 1-130
Ekki er þó verið að mæla með þessu, en því slegið
fram meir til gamans. Beinna liggur við að höfða til
seglanna og segulsviðsins og væri rannsóknartækið
þá kallað segulsjá, rannsóknin scgulskoðun og
myndirnar segulsneiðar. Fellur þetta ágætlega að
þeirri staðreynd, að sjúklingurinn er rannsakaður í
sterku segulsviði, litlir seglar skoðaðir og þéttni og
orka þeirra séð sem heild á sneiðniynd. Orðið segull
í slíku samhengi skyggir á engan hátt á þetta orð á
öðrum sviðum og því er ekki nein hætta á ruglingi
eins og þeim sem gæti hent ef orðið segulómun væri
notað, það er ruglingur við ómskoðun.
Tölvusneiömyndun
Pegar computerized tomography-rannsóknir litu
dagsins ljós var erlenda orðið þýtt með hinu fjór-lið-
aða, sjö atkvæða orði, tölvusneiðmyndatæki. I raun
og veru eru ómsjá og segulsjá einnig tölvusneið-
myndatæki, þar sem lölva byggir upp sneiðmynd. En
vegna hefðar er eðlilegt að orðið tengist því tæki, sem
fyrst leit dagsins ljós. Hins vegar væri eðlilegt að
reyna að finna styttri orð en tölvusneiðmyndatæki og
tölvusneiðmyndir, til dæmis að tala um töl vusniðil og
tölvusneiðar.
Niðurstaða
Hér hefur verið greint frá og færð nokkur rök fyrir því
að nota megi orðin segulskoðun um þá rannsókn
þegar hinir litlu seglar, vetniskjarnar líkamans, eru
skoðaðir í sterku segulsviði, segulsjá um rannsóknar-
tækið og segulsneiðar um myndir þær sem tækið gefur.
SlGURÐUR V. SlGURJÓNSSON
FL1990; 8(12): 9
Hvar eru tillögurnar?
BkI í nokkrum fyrri pistlum hefur verið
KwU óskað eftir því að lesendur sendi Orða-
nefndinni tillögur að íslenskun fræðiorða.
Peir, sem nota íðorðasafnið að staðaldri, hafa tekið
eftir orðum, sem taka með sér spurningarmerki „?“ í
stað þýðingar. Þau orð hefur nefndin af ýmsum
ástæðum ekki treyst sér til að þýða að sinni, en óskar
eftir aðstoð og góðum tillögum. Þá er ekki síður beðið
um góðviljaða gagnrýni á þær þýðingar sem gerðar
hafa verið. Nauðsynlegt er að íðorðasafnið sé í
stöðugri endurskoðun og að sem flestir leggi hönd á
plóginn. íslenska fræðimálið þarf að fá að þróast eins
og annað mál og það gerist best ef menn eru vakandi
fyrir nýjum hugmyndum og reiðubúnir að koma þeim
á framfæri. Þó að Orðanefndin vinni stöðugt að
orðasöfnun og þýðingum, þá er ekki nokkur leið fyrir
þá fáu menn, sem í henni starfa, að fylgjast með
orðanotkun á öllum sviðum læknisfræði. Enn einu
sinni er því skorað á lækna að hika ekki við að senda
nefndinni tillögur sínar og hugmyndir til umfjöllunar.
Áður en lengra er haldið!
Stundum liggur manni við að örvænta um íslenskt
„læknamál“. Þannig var það á tveimur fræðslufund-
um, sem undirritaður sótti nýlega. Það var með ólík-
indum hvað fundarmenn létu sér um munn fara af
erlendum slangurorðum, sem auðvelt hefði verið að
þýða. Ritmálið í texta, sem sýndur var á glærum, var
öllu skárra. Þar var þó greinilega hægt að sjá viðleitni
til að þýða fræðiorð á íslensku. Enda var það ekki
skortur á íslenskun fræðiheita, sem leiddi til þess að
undirrituðum blöskraði, heldur notkun ónauðsyn-
legra slangurorða. Það var ekki eins og menn hel'ðu
farið í betri fötin fyrir fundina. A stuttum tíma hripaði
undirritaður niður tugi slangurorða. Reyndar er ekki
laust við að stundum læðist að manni sá grunur, að
læknurn þyki felast einhver dýpri merking í mörgum
slangurorðum heldur en í venjulegum íslenskum orð-
um. Lesendum skal látið eftir að dæma um sannleiks-
gildi þessarar staðhæfingar.
Talað var um keisið (tilfellið), materíalið (efni-
viðinn), stúdíuna (könnunina), statusinn (ástandið),
kríteríurnar (skilmerkin) og tcndensinn (tilhneig-
inguna). Sagnorð voru einnig áberandi. Rætt var
um að presentera (segja frá), transfúndera (gefa
blóð), súpprímera (bæla), inódifísera (breyta),
referera (vísa), reagéra (bregðast við), elimínera
(útiloka), konimcntera (ræða um) og defínera
(skilgreina). - Með svolítilli hagræðingu á orðum
eins fyrirlesarans, má segja að ofantalið sé þó ekki
nema „týpískur status á klínískri presentasjórí' og
„ekki siggnifíkant um neitt, sem ekki geti effektíft
normalíserast
Nokkrar tillögur
Þá er að snúa sér að umfjöllun á tillögum, sem borist
hafa. Einn starfsbróðir var að fást við þýðingu á
secondary leukemia og spurði hvort kalla mætti þetta
fyrirbæri „tengt hvítblœði“. Secondary leukemia er
ekki sérstakt uppflettiheiti í íðorðasafninu, en þar
kemur sccondary fyrir í öðrum samsetningum með
margvíslegum þýðingum, svo sem: afleiddur, annars
flokks, annars stigs, auka-, ákominn, áunninn, fylgi-,
minni háttar og síð-. Ekkert af þessu er sérlega lipurt
í umræddri samsetningu, þannig að óska verður eftir
fleiri tillögum.
Annar orðhagur starfsbróðir sendi stutt bréf þar
sem hann rökstyður notkun orðsins skíðhygli sem
14
24 Læknablaðið / FYLGIRIT 41 2001/87