Tímarit Máls og menningar - 01.05.1945, Page 16

6
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Næg verkefni bíða myndlistamanna
Nýir endurreisnartímar í myndlist eiga sér stað í ýmsum löndum. Uppi hafa
verið á þessari öld málarar og myndhöggvarar, sem eflaust verða taldir marka
tímamót. Jafnframt hefur aukizt mjög áhugi margra þjóða á myndlist, sem
meðal annars liefur komið fram í því, að þjóðfélögin sækjast eftir að hagnýta
sér starfskrafta og hæfileika listamanna og fá þeim verkefni, fegrun borga, skreyt-
ingu opinberra bygginga o. fl. Við höfum þar nærtækt dæmi frá Norðurlöndum.
Danir ltafa t. d. lagt mjög mikla alúð við að fegra Kaupmannahöfn og fleiri bæi,
og varið til þess stórfé. Nýjasta stórvirkið er skreyting sundhallarinnar í Fred-
riksberg, eftir Vilhelm Lundström. Var því lokið 1938. I Svíþjóð er það lögfest,
að ákveðin hundraðstala af byggingarkostnaði allra opinberra bygginga skuli
ganga til skreytinga á þeim. Hvergi á Norðurlöndum hefur þó orðið slík endur-
reisn í myndlist sem í Noregi. Frá því Edvard Munch gerði sínar frægu skreyt-
ingar á hátíðasal háskólans í Osló, árin 1910—1915, hefur varla verið reist opin-
ber bygging í Noregi, að minnsta kosti ekki í Osló, án þess fengnir hafi verið
til helztu myndlistamenn þjóðarinnar að fegra þær með höggmyndum og mál-
verkum. Auk Edvards Munchs hafa Axel Revold, Alf Rolfsen og Per Krogh
unnið hvert stórvirkið af öðru í veggskreytingu, og listalíf Norðmanna stóð í
nýjum blóma fyrir stríðið. Svo mikill var orðinn áhugi almennings, að hið fyrsta,
sem spurt var um, þegar reisa átti opinbera byggingu, var þetta: Hver á að
skreyta hana. Þá mætti taka dæmi frá fjarlægari löndum. Mexíkó hefur eignazt
málara, sem liafa endurvakið listaáhuga þar í landi, og er þar fyrst og fremst
að nefna Diego Rivera, og José Clemente Orozco. Sú hreyfing, er þeir vöktu,
barst einnig til Bandaríkjanna, og er það glæsilegt dæmi um skilning þann, sem
Roosevelt-stjórnin hafði á listum, að árið 1933 réð hún 5200 myndlistamenn til
starfa í þjónustu ríkisins til að fegra útlit borga, reisa myndastyttur og skreyta
opinberar byggingar.
Islenzkt þjóðfélag er á því stigi, að það metur list einskis, og því dettur ekki
í hug að bagnýta sér starfskrafta listamanna sinna. Reykjavík, sem stundum
í viðtölum við útlendinga er nefnd fegursta höfuðborg í heimi, er snauðust allra
borga að listrænni fegurð, og örlar ekki á áhuga né skilningi á því að prýða
bæinn á neina lund. Það kemur varla fyrir, að leitað sé til listamanna, eða hið
opinbera gefi þeim kost á verkefnum. Við eigum t. d. nokkra góða myndhöggv-
ara. Á einum þeirra, Einari Jónssyni, hefur þjóðin í rauninni haft blindan á-
trúnað, og nafn hans er í hávegum haft. Ríkið lét jafnvel reisa hús handa lista-
manninum, en upp frá því hefur þess líka verið vandlega gætt, að verk hans
sæjust ekki utan veggja þess húss. Listamaðurinn sjálfur, eftir bók þeirri að
dæma, sem hann hefttr nýlega látið gefa út eftir sig, er líka auðsjáanlega þeirr-
ar skoðunar, að list hans eigi heima innan þröngra múra og vill sjálfur dæma
verk sín til eilífrar fangelsisvistar. Annar myndhöggvari, Ásmundur Sveinsson,
hefur frábæra hæfileika. Þjóðfélagið hefur þó ekki haft neina ástríðu til að láta
starfskrafta hans og listamannshæfileika koma sér að notum. Honum hafa aldrei