Tímarit Máls og menningar - 01.05.1949, Síða 46

108
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
þeim sainan á hornunum og kastar um sína öxl hvorum tveim, ber þá
síðan í bak og fyrir upp fjallið (stokkmótíf úr ýkjusögum). Hann setur
með Birni hítdælakappa stéttir í ána, kletta þá sem kallaðir eru Grettis-
stiklur fyrir ofan Brúarfoss, og hann syndir, einnig ásamt Birni, hina
margfrægu þrjátíu og þriggja kílómetra leið ofan úr Hítárvatni til
sjávar.
Grettisbæli sjálft er lítið en einkennilega ábúðarmikið undirfell
austanvið Fagraskógarfjall og klofið frá því ofanvert; fellið er alveg
gróðurlaust, malarskriður upp, en efra svartir móbergsklettar naktir og
brattir. í klettum þessum eru aungvir skútar né önnur afdrep. Skriðan
er dálítið vond uppgaungu vegna lausagrjóts, en stutt, valla stundar-
fjórðungsklif af jafnsléttu uppað klettum. Bygð hefur verið í hálfhríng
um fjallið, en nú mjög farin að strjálast að austanverðu, þjóðvegurinn
lá meðfram fjallinu til forna meðan mýrarnar hið ytra voru illfærar
og ekki alfaravegur. Hítará rennur austanvert við fellið.
í sambandi við „boru“ og „rauf“ get ég ekki stilt mig að geta
skemtilegs dæmis hvernig fornsagan orkar á hugi manna með áhrifa-
valdi helgirits og mótar hugmyndir þeirra svo þeir samsama sannleik
hennar ósjálfrátt reynslu sjálfra sín. Skaml frá Grettisbæli hilti ég
roskinn mann á förnum vegi og fór að ræða við hann hvar í ufsum
fjallsins Grettir mundi hafa búið, en þar vefst mýramönnum túnga
um tönn, því ekkert mannvirki sést í fjallinu né einn staður öðrum
framar værilegur mönnum. Gamli maðurinn svaraði sem næst svo:
Þegar ég var únglíngur hérna þá var dálítið gat gegnum klett uppí
fjallinu og í því gati bjó Grettir. Síðan var ég burtu úr sveitinni í þrjá-
tíu ár. En þegar ég kom híngað aftur þá var hrunið úr gatinu og
nú sést þar ekki nema dálítil rauf.
Gott dæmi þess hvernig lærðir ekki síður en leikir eru undirorpnir
sefjunmætti fornsögunnar er það að Þorvaldur Thóroddsen sér gat í
gegnum klettana í Fagraskógarfjalli, og tekur einmitt fram í lýsíngu
sinni á fjallinu að þetta sé gatið (,,boran“) þar sem Grettir bjó. Svona
getur fornsagan jafnvel vélað íslenskan jarðfræðíng, þó mætti ætla
að einginn vissi betur en hann að í meyrum móbergsklettum sem mást
og viðrast og taka formbreytíngum eftir því sem tímar líða er gat sem
sést í kríngum árið 1900 ekki líklegt til að vera gatið þar sem Grettir
bjó í kríngum árið 1000.