Tímarit Máls og menningar - 01.05.1949, Side 66

128
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
ir í Hvannalindum; gerðu þeir rannsóknir á minjum þessum eftir því
sem þeir höfðu faung til. Þetta er í fyrsta sinni sem leifar manna-
bygða „finnast“ í Hvannalindum. A seinni árum hefur fjöldi manna
farið í þessar „lindur“, og lýsíngar á staðháttum þar hafa verið
fastur liður í skemti- og fræðiblöðum alskonar, svo ekki er ástæða til
að þreyta menn á þeim lýsíngum einusinni enn. Aðeins skal ég minna
á að hér er ekki um eina kofarúst að ræða, heldur „tóttaþorp“ einsog
Jón Stefánsson kemst að orði, alhýsi; þarna er eldhús með eldstó,
eystrahús og vestrahús (?), rángalar og loks rétt handa fjörutíu fimtíu
fjár skamt undan. Bendir þetta til að hér hafi maður ekki einsamall
átt bygð að staðaldri um eigi allskamman tíma. Þíngeyíngar fundu
þarna mikið af hrossabeinum, dálítið af sauðbeinum, og steináhald
allmikið sem þeir hugðu „pottbotn“, og enn er þar til sýnis, loks nokk-
ur sprekaklyf milli tótta, og voru orðin mosavaxin: húsráðendur hafa
að minsta kosti ekki yfirgefið staðinn vegna aðsteðjandi eldiviðar-
leysis.
„Eflaust er þetta tóttaþorp ekki ýngra en hundrað ára,“ segir Jón
Stefánsson 1880. Greinagóðum mönnum sem komu þarna skömmu eftir
1930 ber saman um að hraðinn í hrörnun kofanna hafi verið slíkur á
fimtíu árum, síðan lýsing J. S. var gerð, að ástæðulaust sé að vefeingja
ágiskun hans um aldur þeirra 1880. En sé þessi aldur tekinn gildur
hefur verið bygt hér og búið einmitt á þeim árum sem víst er að Ey-
vindur og Halla dveljast á þessum öræfum. Einginn maður hefur verið
bendlaður við útilegu á þessum slóðum annar en þau, og einmitt á
þeim tíma sem sennilegast er að kofarnir séu bygðir, og reyndar hvorki
fyr né síðar. Ólafur Jónsson höfundur bókarinnar Ódáðahraun, glögg-
ur maður og fróður um sögu og staðhætti þessara öræfa, telur og
aungvan vafa á því að hér hafi Eyvindur búið, hyggur að hann hafi
bygt hér 1775. En mér er spurn, er ástæða til annars en gera ráð fyrir
að þau Eyvindur og Halla hafi bygt hér skömmu eftir að þau náðu
saman eftir reykjahlíðarstrok, og jafnvel setið hér fyrsta vetur sinn á
austuröræfum 1772—73; og sé þá herðubreiðarkofinn aðeins bráða-
birgðaskýli sem Eyvindur hafi hróflað sér upp meðan hann var hér
einsamall og lítt kunnur staðháttum að bíða eftir Höllu. Mér þykir
einnig sennilegt, einsog Jón Sigurðsson frá Gautlöndum hyggur, að
íbúar staðar þessa hafi haft einhver viðskifti við bygðamenn, en sé