Tímarit Máls og menningar - 01.05.1949, Qupperneq 105

Svar við ritdómi
I tímariti Máls og menningar, Rvík, maí 1947, hefur Jóhann G. Ólafsson ritað
um sögu Vestmannaeyja eftir undirritaðan, er ísafoldarprentsmiðja h.f. gaf út
1946. Vegna dvalar erlendis kemur svarið seint.
Sá, er les ritsmíð J. G. 01. verður lítið fróðari um söguna sjálfa, enda mun og
heldur eigi vera til þess ætlazt. Bollaleggingar og getgátur út í hött reka hver aðra,
að flestu fundið án þess þó að færa rök fyrir. Slíkt mun heldur eigi vera á færi
ádeiluhöf., sem er eigi svo kunnugur efni sögunnar.
Athugasemdimar eru víða allreistar og áberandi í formála, en svo lausar í við-
unum og hraflkenndar, að þær skilja lítið eftir hjá þeim, sem dómbærir em um
þessa hluti. Það virðist sem reynt sé fremur að ófrægja og gera tortryggilegt, með
þeim haldlitlu rökum, sem notuð eru. Rangfærslur em og þarna, sem beinlínis
þarf að leiðrétta.
J. G. 01. byrjar með því að geta nokkurra heimilda, þó em þær að vísu allar
að finna í sögunni sjálfri. Næst segir hann andlegum viðhorfum eigi vera sinnt
í Eyjasögunni, með því að eigi hafi verið upp í hana teknar jarteiknasögur, og
getur svo Þorláks helga. Kirkjubækur hafi og verið of lítið notaðar, því margt
megi af þeim læra og kemst þannig að orði: „Dauðamein og mannalát eftir því
hvernig veðrátta og árferði hagaði sér til lands og sjávar." Hver skilur þetta? Ár-
ferðislýsingar á að vanta, og eigi dregnar ályktanir af manntalinu 1703 né jarða-
bókinni 1704.
Flest af þessu er J. G. Ól. færir þarna fram er alveg út í hött eins og ég vil
skýra nánar. Jarteiknasögur Þorláks biskups eru að vísu ekki teknar upp í Eyja-
sögu í heilu lagi, en látið nægja að geta jarteikna hans, er oft þóttu koma að góðu
liði og hjálpar við björgun úr lífsháska. Jarteikn Guðmundar biskups góða er
tekin upp í söguna og lýst, hvernig Guðmundur góði hjálpaði fiskimanni í Eyjum,
er flyðra sleit færi hans. Þessa jarteikn færir J. G. Ól. til Þorláks biskups, senni-
lega af því hann veit ekki betur og stendur þá ekki öraggum fótum í helgisögnun-
um. í kirkjubækurnar er margt sótt til handa sögunni og oft í þær vitnað, um hin
andlegu viðhorf, lestrarkunnáttu og uppfræðslu o. fl. Bollaleggingar J. G. Ói.
varðandi þessi mál eru fánýtar. Um hin andlegu viðhorf ber Eyjasagan vitni og
um lærða menn, iistamenn og snillinga á ýmsum sviðum. Margt kemur og fram,
er vitnar um þroskað hugarfar. Hygg ég að lesandi Eyjasögu fái gengið úr skugga
um það, að í þessum efnum stóðu eyjamenn öðmm landsmönnum á sporði. Með
samhug og samtökum hrintu menn hér oft á stað þarflegum umbótum. Útgerðar-
menn í Eyjum hafa verið forgöngumenn í ýmsu, sbr. t. d. á seinni tímum hin
ýmsu samlög, sem þeir eru frægir fyrir. Samhentir stóðu menn fyrmm að spítala-
málunum. Kærumálin til Alþingis sýndu, að menn hér voru vel vakandi og höfðu
fullan hug á að hrinda af sér órétti. Merkileg menningarviðhorf sýnir Eyjasagan,
m. a. þar sem lýst er hinni miklu samvinnu, er átti sér stað í fjallasókninni, því
ella hefði fuglatekjan ekki getað komið að notum. Hið sama átti sér og stað
í fjallasókninni, því ella hefði fuglatekjan ekki getað komið að notum. Hið sama