Tímarit Máls og menningar - 01.12.1964, Blaðsíða 108

Tímarit Máls og menningar
tekninga, söguhetjan hefur orðið spjald-
anna d milli, að kalla. Af þessu leiðir að les-
andinn verður sáralitlu nær um fyrirbærið
De Gaulle (sem tekur flestum öðrum mönn-
um fram í skorti á sjálfsgagnrýni): hann
svífur goðumlíkur í lausu lofti, óbundinn
þeim félagslegu öflum sem eigast við á
„lágkúrusviði stjórnmálanna". Hvar sem
hann kemur nærri gerist eitthvað í ætt við
kraftaverk, sjórinn kyrrist og allt dettur í
dúnalogn. Þetta er ekki ævisaga jarðnesks
manns, heldur helgisaga frakknesks dýr-
lings.
Fyrsti þáttur helgisögunnar greinir frá
herfræðingnum De Gaulle fram undir 1940.
Ef til vill er það í þessum fyrsta þætti sem
hann kemst næst því að vera rödd hróp-
andans í eyðimörkinni — í eyðimörk hinna
kreddubundnu, frönsku herforingja er
földu sig bak við Maginot-línuna til þess
að þurfa ekki að horfast í augu við hina
uppivöðslusömu hervæðingu nazista eða
hlusta á viðvaranir De Gaulle og kenning-
ar hans um skipulag nútímahers. Höfundur
einskorðar hér sem oftar frásögn sína við
hinar herfræðilegu staðreyndir málsins.
Það hefði þó tvímælalaust verið hagur í að
varpa á þær ljósi stjórnmálaástandsins í
landinu fyrir síðari heimsstyrjöldina. Þá
hefði Icsandanum orðið ljóst að skilnings-
leysi franska herráðsins á rök herfræðinn-
ar var býsna glögg spegilmynd af upp-
gjafarstefnu horgarastéttarinnar sem kaus
heldur að lúta þýzka nazismanum en verða
undir í stéttaátökunum innanlands. Stétt-
arlegur frumleiki De Gaulle var í því fólg-
inn að tefla fram þjóðlegri varnarstefnu,
byggðri á nýtízku herfræði, gegn hinni
borgaralegu uppgjafarstefnu.
Annar þáttur helgisögunnar nær yfir
styrjaldarárin og stjórnarár hershöfðingj-
ans fram í ársbyrjun 1946. Eins og áður
segir fylgir höfundur hér dyggilega Stríðs-
minningum De Gaulle. Þess vegna fær les-
andinn glögga vitneskju um hinn dipló-
matíska og herfræðilega þátt sögunnar sem
De Gaulle lék aðalhlutverkið í. Og það
liggur við að hann hneigi sig í lotningu
fyrir þessu stolta „tákni“ fransks þjóðar-
metnaðar sem tókst að lokum, með óbug-
andi þrautseigju, að afla sér og stjóm
sinni viðurkenningar hjá Bandaríkjunum
sem hinni einu löglegu stjóm landsins.
Höfundur getur þess stuttlega að óhjá-
kvæmilegur bakhjarl hans í þessari baráttu
hafi verið mótspymuhreyfingin í Frakk-
landi sjálfu. Hann kveður svo á að hún
hafi verið mynduð „af öllum flokkum og
stéttum“. Þessi villandi fullyrðing er hið
eina sem lesandinn fær að vita um eðli
mótspymuhreyfingarinnar frönsku. Flest-
um ber þó saman um að meginuppistaða
hennar hafi verið alþýðustéttirnar, ásamt
hinum róttækari menntamönnum þjóðar-
innar. (Sbr. ummæli kaþólikkans Frangois
Mauriac 1943: „Verkalýðsstéttin er eina
stéttin sem í heild hefur reynzt Frakklandi
trú í niðurlægingu þess“.) Þessi staðreynd
skýrir hvers vegna kastaðist í kekki milli
De Gaulle og Ráðs mótspyrnuhreyfingar-
innar strax eftir frelsun Parísar 1944.
Enda þótt það hefði fyrst og fremst verið
barátta alþýðustéttanna gegn nazismanum
og stuðningur þeirra við De Gaulle er öfl-
uðu honum alþjóðaviðurkenningar sem for-
ingja hins stríðandi Frakklands, áleit hann
það meginhlutverk sitt, að því marki náðu,
að standa gegn kröfum þeirra um félags-
lega byltingu. Hún hefði eðlilega gerzt á
kostnað þeirrar stéttar er bafði í heild af-
salað sér þjóðlegu sjálfstæði með því að
hafa samstarf við þýzku böðlana. Á þess-
ari úrslitastundu tók De Gaulle m. ö. o. á
sig þá vafasömu ábyrgð að halda hlífi-
skildi yfir feysknum viðum hins franska
kapítalisma sem var fordæmdur í almenn-
um kosningum af miklum meirihluta þjóð-
410