Tímarit Máls og menningar - 01.12.1964, Blaðsíða 92

Tímarit Máls og menningar
eyraklaustur? Höfundur Jóns sögu
var Gunnlaugur munkur, sem lézt ár-
ið 1219 (eða 1218), og Konungsann-
áll ber þess ærin vitni að vera að ein-
hverju leyti saminn í Þingeyra-
klaustri.
II
í þrem íslenzkum fornritum kem-
ur fram sérstakur áhugi á írlandi:
Laxdæla sögu, Kjalnesinga sögu og
Hauksbók Landnámu. Það er því sér-
stök ástæða til að rýna í þessi rit, ef
leita skal að írskum þáttum. í Lax-
dæla sögu er ein af sögupersónunum
írsk konungsdóttir, og sonur hennar
fer til írlands úr Laxárdal, en þegar
til frlands kemur, býður afi hans
honum konungdóm á frlandi. Engin
ástæða er til að leggja óskoraðan
trúnað á þessa frásögn, enda mun
engum Dalamanni, hvorki Ólafi pá né
öðrum, nokkurn tíma hafa verið boð-
ið að gerast konungur yfir írum. Hér
er um skáldskap að ræða, en frásögn-
in er engu að síður hin merkilegasta.
Með írlandsþætti Ólafs pá sýnir höf-
undur Laxdæla sögu ótvíræðan áhuga
á írlandi og hrifningu, sem má heita
einstæð í íslenzkum fornbókmennt-
um. Þessi afstaða höfundar til írskra
mála gerir það enn fýsilegra, að svip-
ast sé um eftir írskum einkennum í
frásögninni. Mun það mála sannast,
að hér er um svo auðugan garð að
gresja, að mikið rit þyrfti til, að máli
þessu séu gerð skil til hlítar. Hér mun
ég einkum fjalla um einn þátt, dauða
Kjartans, en áður en það sé gert,
þykir mér rétt að hæta ofurlitlu við
grein mína um Melkorku í síðasta
árgangi Tímaritsins. En eftir þá at-
hugasemd um Melkorku mun ég
snúa mér að hinztu örlögum sonar-
sonar hennar.
III
Melkorku er aðeins getið í þrem forn-
um heimildum: Egils sögu, Laxdæla
sögu og Sturlubók Landnámu. Óllum
þessum heimildum ber saman um, að
Melkorka hafi verið dóttir Mýrkjart-
ans einhvers írakonungs og móðir
Ólafs pá Höskuldssonar í Hjarðar-
holti. En auk þess sem nafn konunn-
ar sjálfrar kemur fyrir í þessum rit-
um, getur Laxdæla þess, að við hana
séu kenndir Melkorkustaðir í ofan-
verðum Laxárdal, sunnan ár. Sagan
tekur fram, að bær þessi sé í auðn,
þegar hún var rituð. Orðalag sögunn-
ar virðist bera með sér, að Melkorka
hafi verið talin frumhygginn þar,
enda væri slíkt ekki óeðlilegt, þar
sem bærinn er við hana kenndur.
Hins vegar liermir sagan ekkert um
síðari feril Melkorkustaða, nema af
henni verður ráðið, að þeir voru
komnir í eyði, þegar kemur fram á
13. öld. Laxdæla er eina heimildin.
sem getur Melkorkustaða í Laxárdal.
Þeirra er ekki getið í Jarðabók Árna
Magnússonar og Páls Vídalíns, og
fræðimenn á síðari tímum hafa ekki
394