Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1965, Síða 98

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1965, Síða 98
Tímarit Máls og menningar Ekki frá neinu að segja finnst mér liins vegar fremur dauf saga og átakalítil. Fagra haust er fjórða sagan, átakanleg mynd af gamalii konu, sem hefur slitið sér út fyrir aðra og enginn vill framar hafa nema elliheimilið. Þangað verður hún því að stíga sín þyngstu spor á lífsleiðinni. Næst er þáttur: Móðir, kona, meyja. Það er í raun og veru engin saga, heldur erindi um afstöðu konunnar til eiginmanns, heim- ilis og barna, lögð í munn roskinni sveita- húsfreyju, en mælt fyrir minni kynsystur hennar. Samkvæmt orðanna hljóðan, á eig- inkonan ekki að tala á mannfundum né hafa afskipti af pólitík, heldur sýna manni sínum auðmýkt og undirgefni í hvívetna. Páll postuli mun hafa haldið þessu fram, en tæpast eiga slíkar skoðanir lengur erindi til fólks, sízt meðal smásagna, jafnvel þótt skiljast beri sem háð. Mesta sagan heitir Dómsorði hlýtt. Hún er þeirra yfirgripsmest og spar.nar yfir lengstan tíma og rúm, kafar dýpst í kviku sálarlífsins, einkum kvenna. Aðalefnið eru átök húsmóður, sem er óbyrja, og vinnu- konu um óskilgetið barn hinnarsíðamefndu. Atburðirnir gerast á umbrotatímum síðustu áratuga, þegar vélar hafa leyst vinnufólk af hólmi í sveitum við dagleg störf, ræktun og aðrar framkvæmdir, unz margar helztu jarðir urðu hverjum manni ofviða til kaups, nytjunar og viðhalds. Húsfreyjan fær að vísu son vinnukonunnar til fósturs í bráð með þeim rökum, að þau hjónin geti séð honum fyrir betra uppeldi en fátæk, um- komulaus móðir hans. En þegar henni vex fiskur um brygg og hún giftist, reynir hún að ná honum aftur til sín fyrir atbeina lög- fræðings. Sonurinn yfirgefur að lokum fóst- urforeldrana fyrir fullt og allt, og þatt sitja eftir ein og öldruð sem síðustu ábúendttr á ættaróðali bóndans. Að sjálfsögðu má finna einhvern ltnökra á þessari sögu. Til dæmis hefði ég kunnað betur við, að sagan væri sögð í þriðju persónu. En við það hefði hún ef til vill tapað einhverju af sorgleg- um innileika sínum og sársaukafullum ör- lögttm. Púnktur á skökkum stað ber fremttr keim ævintýrs eða likingar en smásögu. Forvitin stúlkubarnsaugu horfa fyrst út um kjallaragluggann á verndina, þar sem hún þrammar eftir götunni, veita því síðan at- hygli, hvernig verndin leggur undir sig hvern blett umhverfisins af öðrum. Þegar stúlkubamið Glóeyg stækkar, lendir hún í klóm vemdarinnar. Ofurölvuð er hún látin inn í port. Oldruð hjón úr sveit skjóta yfir stúlkuna skjólshúsi í bráð. En hún fellur á nýjan leik í sömu freistni skemmtanafíknar og óreglu. Og þegar henni verður síðar kastað inn í portið til sorptunnunnar, hvað þá? spyr höfundur, ef gömhi hjónin verða dáin. — Ég býst við, að Glóeyg sé tákn- tnynd íslenzku þjóðarinnar, fullveldis henn- ar og frelsis. Verndin er auðvitað setuliðið með sívaxandi áhrif sín á sál og samvizku fólksins, eftir því sem tímar liðu. Á meðan Islendingseðlið í sveit og við sjó heldur velli, er bjargar von. En þegar aldamóta- kynslóðin verður öll, gæti syrt í álinn. Og í sögulok tekur lesandinn undir með skáld- konunni: „Hvað þá, ef gömlu hjónin verða dáin?“ Ltkingin er snjöll og gleymist ó- gjarnan. Síðasta sagan, Maður uppi í staur, á vís- ast einnig að skiljast sem táknræn mynd af þjóðlífi nútímans, mannlegum veikleika og hættum þeim, sem framfarir og nýjungar hafa skapað. Himinhár, en ótraustur staur- inn gæti þá verið ímynd kjarnorkunnar eða geimferðanna, vist ntannsins hátt ofar jörð, ofdirfsku ltans og öryggisleysis, þar eð tækn- in er varhugaverð, vopn hennar tvíeggjuð. En líkingin hittir ekki eins vel í mark og í „sögunni“ næstu á undan. En þó að Jakobínu Sigurðardóttur bregð- ist þannig stundum bogalistin unt gerð smá- 88
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.