Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1965, Blaðsíða 98

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1965, Blaðsíða 98
Tímarit Máls og menningar Ekki frá neinu að segja finnst mér liins vegar fremur dauf saga og átakalítil. Fagra haust er fjórða sagan, átakanleg mynd af gamalii konu, sem hefur slitið sér út fyrir aðra og enginn vill framar hafa nema elliheimilið. Þangað verður hún því að stíga sín þyngstu spor á lífsleiðinni. Næst er þáttur: Móðir, kona, meyja. Það er í raun og veru engin saga, heldur erindi um afstöðu konunnar til eiginmanns, heim- ilis og barna, lögð í munn roskinni sveita- húsfreyju, en mælt fyrir minni kynsystur hennar. Samkvæmt orðanna hljóðan, á eig- inkonan ekki að tala á mannfundum né hafa afskipti af pólitík, heldur sýna manni sínum auðmýkt og undirgefni í hvívetna. Páll postuli mun hafa haldið þessu fram, en tæpast eiga slíkar skoðanir lengur erindi til fólks, sízt meðal smásagna, jafnvel þótt skiljast beri sem háð. Mesta sagan heitir Dómsorði hlýtt. Hún er þeirra yfirgripsmest og spar.nar yfir lengstan tíma og rúm, kafar dýpst í kviku sálarlífsins, einkum kvenna. Aðalefnið eru átök húsmóður, sem er óbyrja, og vinnu- konu um óskilgetið barn hinnarsíðamefndu. Atburðirnir gerast á umbrotatímum síðustu áratuga, þegar vélar hafa leyst vinnufólk af hólmi í sveitum við dagleg störf, ræktun og aðrar framkvæmdir, unz margar helztu jarðir urðu hverjum manni ofviða til kaups, nytjunar og viðhalds. Húsfreyjan fær að vísu son vinnukonunnar til fósturs í bráð með þeim rökum, að þau hjónin geti séð honum fyrir betra uppeldi en fátæk, um- komulaus móðir hans. En þegar henni vex fiskur um brygg og hún giftist, reynir hún að ná honum aftur til sín fyrir atbeina lög- fræðings. Sonurinn yfirgefur að lokum fóst- urforeldrana fyrir fullt og allt, og þatt sitja eftir ein og öldruð sem síðustu ábúendttr á ættaróðali bóndans. Að sjálfsögðu má finna einhvern ltnökra á þessari sögu. Til dæmis hefði ég kunnað betur við, að sagan væri sögð í þriðju persónu. En við það hefði hún ef til vill tapað einhverju af sorgleg- um innileika sínum og sársaukafullum ör- lögttm. Púnktur á skökkum stað ber fremttr keim ævintýrs eða likingar en smásögu. Forvitin stúlkubarnsaugu horfa fyrst út um kjallaragluggann á verndina, þar sem hún þrammar eftir götunni, veita því síðan at- hygli, hvernig verndin leggur undir sig hvern blett umhverfisins af öðrum. Þegar stúlkubamið Glóeyg stækkar, lendir hún í klóm vemdarinnar. Ofurölvuð er hún látin inn í port. Oldruð hjón úr sveit skjóta yfir stúlkuna skjólshúsi í bráð. En hún fellur á nýjan leik í sömu freistni skemmtanafíknar og óreglu. Og þegar henni verður síðar kastað inn í portið til sorptunnunnar, hvað þá? spyr höfundur, ef gömhi hjónin verða dáin. — Ég býst við, að Glóeyg sé tákn- tnynd íslenzku þjóðarinnar, fullveldis henn- ar og frelsis. Verndin er auðvitað setuliðið með sívaxandi áhrif sín á sál og samvizku fólksins, eftir því sem tímar liðu. Á meðan Islendingseðlið í sveit og við sjó heldur velli, er bjargar von. En þegar aldamóta- kynslóðin verður öll, gæti syrt í álinn. Og í sögulok tekur lesandinn undir með skáld- konunni: „Hvað þá, ef gömlu hjónin verða dáin?“ Ltkingin er snjöll og gleymist ó- gjarnan. Síðasta sagan, Maður uppi í staur, á vís- ast einnig að skiljast sem táknræn mynd af þjóðlífi nútímans, mannlegum veikleika og hættum þeim, sem framfarir og nýjungar hafa skapað. Himinhár, en ótraustur staur- inn gæti þá verið ímynd kjarnorkunnar eða geimferðanna, vist ntannsins hátt ofar jörð, ofdirfsku ltans og öryggisleysis, þar eð tækn- in er varhugaverð, vopn hennar tvíeggjuð. En líkingin hittir ekki eins vel í mark og í „sögunni“ næstu á undan. En þó að Jakobínu Sigurðardóttur bregð- ist þannig stundum bogalistin unt gerð smá- 88
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.