Tímarit Máls og menningar - 01.12.1965, Blaðsíða 6

Tímarit Máls og menningar
Og er ekki að orðlengja, að þær samræður áttu eftir að verða lengri og er
ekki lokið enn, enda kom í ljós að við áttum ýmis sameiginleg áhugamál,
einkum höfðum við liug á að blaða í þeim jarðlögum sem nokkru eldri eru
en íslenzkar mómýrar, eða jarðlögum frá jökultíma og síðari hluta tertier.
A Islandi og við Beringshaf eru minjar frá þessu yngsta skeiði jarð-
sögunnar og sennilega hvergi betur varðveittar í veröldinni. Á báðum þessum
stöðum eru lög af sandsteini með gróðurleifum, sjávarseti með skeldýrum
og jökulruðningi sem hraunstraumar hafa hulið og varið ágangi jökla og
annarra rjúfandi afla. Það var því ekki vonin um að sjá eldspúandi fjöll
sem dró mig að Beringshafi, heldur þessi sameiginlegu jarðlög. Um land-
vinningastríð íslenzkra jarðfræðinga skulum við ræða betur síðar.
Hvenœr hófst þá samstarf ykkar Hopkins?
Vorið 1964 kom Hopkins hingað til lands og með honum jarðeðlisfræð-
ingur, Richard R. Doell, sem unnið hefur nú hin síðari ár að rannsóknum á
segulmagni í gosbergi og aldursákvörðunum með geislavirkum efnum á þess-
konar bergi. Við unnum sumarlangt að rannsóknum hér heima, einkum á
Tjörnesi og Snæfellsnesi.
Síðastliðið sumar dvaldist ég svo vestur við Beringshaf með Hopkins.
Lengst vorum við á Pribilofseyjum, en þær mega heita úti í miðju Berings-
hafi. Eyjarnar eru gerðar úr hraunlögum og milli laga er sjávarset frá hlý-
viðrisskeiðum jökultímans, svo að jarðfræðilegar aðstæður þar eru svipaðar
og hér á landi. Einnig fór ég nokkuð víða um Alaska, enda er þar að sjá
margt fróðlegra hluta.
Hvcrnig er rannsóknum ykkar háttað?
Við athugum fyrst og fremst jarðlögin sjálf og afstöðu þeirra sín á milli
og fáum þar með vitneskju um hvernig þau eru til orðin og hvem vitnisburð
þau bera um aðstæður á staðnum á myndunartíma þeirra. Ur setlögum söfn-
um við steingervingum, séu þeir fyrir liendi. í sjávarseti söfnum við eink-
um steingerðum skeljum og kuðungum, en plöntuleifum í setlögum til-
orðnum á landi. Einstakar tegundir hafa dáið út á síðustu ármiljónum
og gefa góðar bendingar um afstætt tímabil, en aðrar legundir hafa flutzt til,
annað hvort vegna loftslagsbreytinga eða breytinga á Iandaskipan. Það er
einkum einkennandi fyrir þau svæði sem við völdum okkur, að hraunflóð
hafa náð að hylja setlög öðru hvoru, meðan þau voru að hlaðast upp, en
hraun er unnt að aldursákvarða með hinni svokölluðu kalíum-argon-aðferð,
en hún felst í því að geislavirkt kalí hreytist í lofttegundina argon hægt og
244