Tímarit Máls og menningar - 01.12.1965, Page 35

Kalt stríS
lenzku hjarta nær. Fáskiptið fólk, innhverft og hert við mótgangssöm lífskjör,
hefur opnað þessum litla fugli sál sína, leyft honum að syngja inn í hana
fögnuð sinn og dapurleika. Enga gleði hefur það kennt himneskari en þá,
sem dírrindí lóunnar vakti í brj óstum þess á sólskinsstundum. Og engan trega
hefur það fundið ljúfsárari en hið hljóðláta bíbí, þegar kaldan blés. Það er
eins og þessir tveir litlu tónar feli í sér raunasögu heiilar þjóðar. Kannski var
Hreggviður hingað kominn meðfram til að hiýða enn einu sinni á þennan
forna trúnaðarvin og vita, hvað hann hefði að segja þeim, sem bráðum mundi
allur.
Hreggviður þurfti ekki lengi að furða sig á söngleysinu þarna á móunum.
Þegar hann hafði gengið litla stund, flaug móleitur fugl dökkur upp úr runna
skammt fyrir framan hann. Þessi fugl gaf ekki frá sér nokkurt hljóð, og
vængjatakið var líka algerlega hijóðlaust, þar sem hann flýði í fáti af götu
Hreggviðs eins og rekinn áfram af vondri samvizku. Hreggviður vissi óðar,
livers kyns var. Hann liafði reyndar aldrei séð þennan fugl áður, en hann
liafði heyrt þess getið, að sökum hlýnandi loftslags undanfarna áratugi hefðu
uglur farið að venja komur sínar til íslands. Það var þetta óboðna aðskota-
dýr, þessi útlendi fugl, sem átti sök á því, að nú var þagnaður söngurinn í mó-
unuin hans. Hreggviður veitti því athygli, hvernig hugtakið útlendur var sam-
stundis orðið í vitund hans að samnefnara alls þess, sem honum þótti ógeð-
fellt við þennan þegjandalega og lymskulega fugl. Hann varð að játa það fyrir
sjálfnm sér, og reyndar ekki í fyrsta sinn, að hann bar í brjósti tortryggni til
þess, sem útlent var, hann hafði jafnan verið á varðbergi, þegar liann átti eitt-
livað við útlendinga saman að sælda, og það var grunnt á kala til þeirra, ef
nokkuð bar út af. Hann vissi vel, að þessi afstaða var ekki samrýmanleg
heimsborgaraanda nútímans og ekki heldur í samræmi við þá samúð og vel-
vild þjóða í milli, sem skylt þótti að glæða á þeim tíma, þegar hann var að fá
fyrslu mótun sína. Það var ekki laust við að hann skammaðist sín, og hann
hafði oft spurt sjálfan sig, hvernig á þessu stæði. Var þetta einhver heimóttar-
skapur, sem stafaði af því, að hann hafði aldrei farið utan og þvi ekki haft
nein hein kynni af öðrum þjóðum? Var hér um að ræða fyrirbæri, sem rekja
mátti til landfræðilegra orsaka: eyland fjarri meginlöndum kann að skapa
sérstakt hugarfar með íbúunum í garð annarra þjóða. Eða voru orsakirnar
kannski fremur af sögulegum toga? Brann kannski enn í honum það órétt-
læti, sem þjóðin hafði mátt þola af útlendra hálfu fyrr og síðar? Stafaði þessi
tortryggni ef til vill meðfram af því, að hann var mótaður í þjóðfélagi, sem
ekki átti sér hliðstæðu í öðrum löndum? Hafði kannski sú staðreynd, að íbú-
18 TMM
273