Tímarit Máls og menningar - 01.12.1965, Blaðsíða 116

Tímarit Máls og menningar
nefnt Papýli(s)fjall. í því er Klukku-
gil, og fylgir því sú saga, að niður í
það hafi Papar fleygt klukkum sín-
um, er norrænir barbarar tóku að
hrella þá. Hafi Papýli verið í Austur-
Skaftafellssýslu, þá virðist það hafa
tekið yfir héraðið frá Fellshverfi til
Oræfa, en þar stendur bærinn Hof.
Það er algengt hér á landi.að stór
héruð séu kennd við einn stað eða
eina sveit innan héraðs. Hafi Papar
búið í Kirkjubæ á Síðu, undir Stað-
arfjalli í Suðursveit, við Papós, í
Papey og e. t. v. víðar á þessum slóð-
um, þá er ekki ólíklegt, að norrænir
menn hafi kennt héraðið eða hluta
þess við þá og nefnt Papabýli eða
Pappýli. Á það má benda, að hverfi
er í íslenzku máli samheiti á bæjar-
þyrpingu, byggðarhverfi, en Ari fróði
notar Rangárhverfi sem heiti á hér-
aði, Rangárvöllum eða Rangárþingi.
Nafnið Papýli gefur til kynna, að
hinir keltnesku frumbyggjar landsins
hafi ekki flúið tafarlaust, þegar þeir
urðu norrænna manna varir, heldur
setið áfram nokkurt skeið, svo að
hverfi eða hérað hlaut nafn af búsetu
þeirra.
Samkvæmt Papa-örnefnum og frá-
sögnum Landnámu hefur aðalbyggð
Kelta hér á landi við upphaf norska
landnámsins verið í Skaftafellsþingi,
en víðar hafa þeir haft setur eftir
sömu heimildum. Papi nefnist veiði-
hylur í Laxá í Dölum og Papafell er
í Strandasýslu, svo að alldreifð hefur
byggð þessara guðsmanna verið um
landið, og allir hafa þeir ekki skilið
eftir sig örnefnaminj ar. Heimildir
benda því óneitanlega til talsverðrar
siglingar milli íslands og Bretlands-
eyja við upphaf landnámsaldar. írsk
örnefni eru hér nær engin, ef frá eru
skilin þau, sem hafa mannsnafn að
fyrri lið: Kalmanstunga, Njálsstaðir
o. s. frv. Ekkert þeirra mun eiga ræt-
ur að rekja til eldri byggðar en frá
landnámsöld. Hins vegar örlar á því
í Landnámabókunum, að þar sé
stundum hallað réttu máli um tímatal
norskum höfðingjum til vegsauka.
Ketill hængur úr Naumudal í Nor-
egi á að hafa komið út allsnemma á
landnámstíð og nam Rangárvelli (í
Naumudal eru tvær Rangár); hann
er í sumum Landnámagerðunum lát-
inn nema allt land milli Þjórsár og
Markarflj óts.1 Nú vill svo vel til, að
varðveitt eru brot af fornlegri Land-
námu (Melabók) en bókum þeirra
Sturlu Þórðarsonar (d. 1284) og
1 Guðbrandur Vigfússon lelur, að Ketill
hængur hafi numið Rangárvelli um 877.
Hann áleit, að Hafursfjarðarorusta hefði
orðið um 872, en nú munu fræðimenn á
einu máli um, að sá atburður hafi gerzt
a. m. k. 10 árum síðar; Sigurður Nordal
um 885. — Fyrsta árið á íslandi fæðist
Katli sonur, Hrafn Hængsson, lögsögumað-
ur. Ari telur, að hann hafi verið lögsögu-
maður í 20 sumur, en þá tók við Þórarinn
Ragabróðir og hafði önnur 20 sumur eða
frá því um 950 til 970. Jón Jóhannesson
bendir á, að vafasamt sé, að Ari hafi verið
354