Tímarit Máls og menningar - 01.12.1965, Page 70

Tímarit Máls og menningar
ekki eldri en tíu ára. I hverjum hópi voru fimm til tíu og foringi fyrir hverj-
um. Þessir hópar voru skipulega dreifðir um mannfjöldann og á sífelldri
hreyfingu, sýnilega til þess að valda sem rnestri truflun. Hreggviði varð star-
sýnt á þessi ungmenni, enda hafði hann aldrei áður séð fólk haldið múgsefj-
un. Þessi ungmenni voru greinilega haldin, þau voru skynskiptingar í bók-
staflegri merkingu þess orðs. Augun voru á sífelldu flökti, og úr þeim brann
undarleg glóð. Hreyfingarnar voru óeðlilega snöggar og líkt og rafmagnaðar.
Mest af öllu varð Hreggviði starsýnt á andlitin. Sú festa og hófstilling, sem
menn kenna við persónuleika, virtist með öllu horfin. Andlitsdrættirnir voru
likt og leystir upp, og í staðinn var komin einhver óbeizluð ástríða, ómennsk,
díabólsk. Hann skyggndist í þessi andlit hvert af öðru, ef vera kynni, að hann
kannaðist við' eitthvert þeirra. Og hann hugsaði með sjálfum sér, að ekki
væri nú annað eins og þetta gæfuleg uppskera eftir ævilangt starf. Hafði
hann kannski í fávizku sinni og hrekkleysi verið að velta sýsífusarsteini alla
sína ævi?
Jafnskjótt og fyrsti ræðumaðurinn tók til máls, byrjuðu ungmennin að
lirópa gróf ókvæðisorð og ögranir og henda eggjum og tómötum að ræðu-
manni. Þegar röðin kom að Hreggviði að tala, voru ungmennin farin að
verða fátæk að skotfærum. Þó náðu þau sér enn í eitt og annað lauslegt, og
hann var ekki nema rétt kominn fram á ræðupallinn, þegar moldarköggull
hitti hann í andlitið.
„Mér er send mold framan í mig úr óvita hendi,“ sagði hann hóglega. „Eg
kippi mér ekkert upp við það. Ég hverf hvort eð er fljótlega aftur til þeirrar
moldar, sem ég er sprottinn úr. En engan öfunda ég af því að leggjast til
hinztu hvíldar í þá mold, sem hann hefur svikið.“
Því næst hóf hann ræðu sína. Hann sagðist ekki hafa blandað sér í opin-
berar deilur áður, en ein væri sú tilhugsun, sem væri honum svo sár, að hann
fengi ekki orða bundizt. Það væri tilhugsunin um þá hættu, að þessi litla
þjóð, sem hefði alið hann og mótað, ætti eftir að sökkva í þjóðahafið, eins
og komizt hefði verið að orði. Hann hefði alizt upp við þjóðræknishugarfar.
Hann hefði verið hvattur til dáða í æsku undir kjörorðinu Islandi allt. Þess
vegna væri þjóðerniskenndin runnin honum í merg og blóð, góðu heilli vildi
hann segja. Og þær hættur, sem nú steðjuðu að, snertu sig líklega enn sárar
fyrir þá sök, að hann væri orðinn gamall maður, ætti skammt ólifað. Ein-
staklingurinn gæti sætt sig við að deyja, en honum væri ómetanleg fróun að
þeirri vissu, að sú vitund, sem hann sj álfur er brot af, þj óðarvitundin, heldur
áfram að vera til eftir að hann er horfinn. Hann vék að því, að ræðumenn
308