Tímarit Máls og menningar - 01.05.1987, Page 87

Irskar nútímabókmenntir
Michael Hartnett (f. 1941) er svolítil ráðgáta. Fyrstu ljóð hans voru
háspekileg, samanherpt, margslungin og ákaflega upptekin af erfiðum
mannlegum úrlausnarefnum, ástinni, hefðinni, sársaukanum. Strangt aðhald
hans að ljóðforminu virtist smámsaman lama hvötina til að yrkja, og hann
sneri baki við ensku til að yrkja á írsku. Sérkennilegur vandi hans var sá, að
hann lokaðist inní ströngum nákvæmniskröfum ritháttar síns, þannig að
sjálf uppspretta tilfinninganna var að stíflast af hömlum formsins. Eftir
nokkurra ára rækt við írsku er hann aftur farinn að yrkja á ensku og hefur
öðlast djúptæka tilfinningu fyrir írskri sögu, hefðum og frelsishugsjónum.
Paul Durcan (f. 1944) er sennilega umdeildasta og tvímælalaust vinsælasta
írska skáldið af yngri kynslóð. Rödd hans er alveg séráparti, ljóð hans
hneigjast til ádeilu og hann gerir einatt grimmilega hríð að stofnunum kirkju
og ríkis sem eru hræsnisfullar, kúgunargjarnar eða einfaldlega lúalegar.
Hann fléttar saman spaugileg atvik og harkalega ofanígjöf, setur ádeiluna
fram í frásögnum sem eru sláandi, hneykslanlegar og oft mjög gamansamar.
Allt er þetta orðað á máli sem er í senn beinskeytt og blæbrigðaríkt í fullri
vitund um ginnheilagt eðli ljóðlistarinnar, og má nefna meðal áhrifavalda
hans háspekilega ljóðlist Davids Gascoynes og Davids Jones ásamt með
söngvum og djasshrynjandi samtímans. Ljóðlist hans er æsileg og íhlutunar-
söm, borin uppi af ástríðufullum tilfinningum, ágeng og þrungin af skaphita
og á það bæði við þegar honum misheppnast og tekst best upp.
Það hefur verið áberandi hörgull á írskum skáldkonum, einkum á vett-
vangi ljóðlistar. Ymsar hreyfingar eru nú á ferli til að bæta úr þessum
misbresti, en einsog verða vill í slíkum tilfellum er megináhersla lögð á
kvennabókmenntir, en minna hirt um listrænu hliðina. Evan Boland (f.
1945) hefur gefið gott fordæmi með verkum sínum og tæknilega er hún í
fremstu röð ljóðskálda. Hún hóf skáldferil sinn með sterkri vitund um hinar
klassísku og goðsögulegu hefðir, en færði sig fljótlega yfrí fjölskyldureitinn
og tók fyrir aðstæður skáldsins sem eiginkona og móðir, sem kona. I
síðustu verkum sínum hefur hún aftur horfið á vit goðsagna, en miklu ríkari
að reynslu eftir vist í hversdagslegu tilbreytingarleysi. Ekki getur farið hjá
því að áhrif hennar á kvennabókmenntir verði heillavænleg, enda er þess full
þörf að vitund hennar um strangar gæðakröfur ljóðlistar verði mótvægi við
öldu léttvægra kvennabókmennta sem nú er að rísa.
Yngri kynslóð höfunda á Norður-Irlandi hefur notið mikillar hylli, jafnt
á írlandi sem Englandi, hylli sem virðist mjög vafasöm og sýnist eiga rætur
að rekja til fordæmis Heaneys, Mahons og Montagues. Þessir höfundar
sýna mikla hæfni, smáatriði eru vendilega tíunduð og myndmál oft óvænt,
braglínur eru óaðfinnanlegar og ákveðið fágað andríki ljær ljóðum þeirra
varfærinn slagkraft. En tíðum saknar maður eggjandi og hvetjandi ímynd-
213