Tímarit Máls og menningar - 01.09.1998, Page 97

SJÖ LYKLAR AÐ EINNl SKRÁ
valdið í menningarefnum. Valdið er í höndum fjölmiðlanna eða auglýsinga-
stofunnar og þegar nánar er að gáð er það kannski ekki í höndum eins eða
neins heldur á stöðugu flökti einhversstaðar í bilinu milli blokkar og bíla-
stæðis. f þessu bili er ekki til gott eða vont. Þar er spurningin fremur sú hvort
eitthvað virki eða ekki. Góð skrift er sú sem virkar vel en munurinn á henni
og vondu skriftinni skiptir þegar allt kemur til alls engu sérstöku máli. Þeir
sem beita þessum hugtökum niðri í borgunum eru ekki að nota þau til að
búa til menningarlegar sjálfsmyndir sem reistar eru á fullkomnum aðskiln-
aði afburðamanna og þumbaralegrar alþýðu. Munurinn á góðri skrift og
vondri felst ekki í tilvísun til hugtakanna „gott“ og „vont“ sem slíkra heldur
eru góð skrift og vond skrift fýrst og fremst minningar frá liðnum dögum.
Kannski vísa þau til einhvers sem heitir „gott mál“ en það er ekki einu sinni
víst. Enginn veit lengur hvaða þjóðfélagshópur, hvaða stétt eða hvaða stofn-
un stendur fýrir þetta „góða mál“. Lýðurinn þvælir og ruglar og beygir
skakkt og þegar hann kemur fram opinberlega fálmar hann í kringum sig í
blindni, herptur af æsingi, plagaður af því að „skrifa illa“ og tala illa. En hvar
er þá góða málið? í einhverju hverfi í Reykjavík? Úti á eyfirsku túni? Ofan í
gröf Jóns á Gautlöndum? Enginn veit það fýrir víst. Enginn veit hvar hið
kraftmikla, myndauðuga talmál samtímans er eiginlega þegar til á að taka.
Enn og aftur liggur Parnassos hinna „bestu manna“ undir grun um að bera
talsverða ábyrgð á þessu uppburðarleysi þeirra sem tala og skrifa. Með vond-
um formalisma hafa þeir flæmt hið óþvingaða á brott og hve lélegir forma-
listar eru þeir ekki! Góður formalisti er góður fagurfræðingur en ekki
bullukolla. Hann kann málfræði og bragfræði, hann kann að greina samspil
fónema og innbyrðis tengsl nafnhvarfa í ljóði og beinir þar með skilningi les-
andans að samsetningu tungumálsins sjálfs og virkni þess í kerfisbundnu
formi. En sá sem hefur það eitt um bók að segja að hún sé „vel skrifuð“ er
lens, bæði gagnvart hinum „hlutbundnu“ þáttum listaverksins - þeim þátt-
um sem ættu að vera líf og yndi formalistans - en ekki síður gagnvart því sem
gengur út af þessum formrænu þáttum. í staðinn fýrir að fella fagurfræðileg-
an dóm er hann að sjúkdómsgreina sjálfan sig og það kemur í ljós að hann er
haldinn krónískri endurtekningarhvöt. Góð skrift er endurtekin skrift, skrift
sem hefur verið skrifuð áður. Bestu manna yfirsýn er Ödipusarsýn, sýn hetju
sem í skömm yfir eigin glámskyggni hefur slitið úr sér augun og heldur því
fram upp frá því að menn sjái fýrst vel þegar þeir eru orðnir blindir.
TMM 1998:3
w ww. m m. ís
95