Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1998, Qupperneq 134

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1998, Qupperneq 134
SIGRÍÐUR ÞORGEIRSDÚTTIR vegar orðið tamt að nota móderne um nútímann, sem er víðara hugtak en samtíminn. Það eru áhöld um það innan heimspekinnar hvernig við tíma- setjum upphaf nútíma. í list- og bókmenntaíræði er módernismi talinn heíjast á síðari hluta 19. aldar með tilkomu byltingarkenndra framfara á sviði vísinda og iðnframleiðslu, sem höfðu áhrif á samfélagsgerð, tíðaranda og hugarfar. I heimspekinni er venja að telja nútímann hefjast ekki síðar en á 18. öld með tilkomu hinnar heimspekilegu upplýsingar. Ritgerð Kants „Svar við spurningunni: Hvað er upplýsing?“ er frá síðari hluta þessa tímabils. Franskir forverar hans eru t.d. Montesquieu, Voltaire og Diderot, en þeir áttu drýgstan þátt í mótun lýðræðishugsjóna þeirra sem urðu aflvaki ffönsku byltingarinnar. Ritgerð Kants er skrifuð fimm árum fyrir frönsku byltinguna. Nálægð Kants við lýðræðisþróunina sem byltingin hratt af stokkunum, og sú staðreynd að þessi þróun á sér stað um það leyti sem bylt- ingarkenndar vísindafr amfarir 19. aldar eru í aðsigi, fær Foucault einmitt til að lýsa ritgerð Kants sem nokkurs konar stofnskrá nútímans.5 Sem sögulegt tímabil er upplýsingin tímabil skynsemi. Sögulegar og menningarlegar forsendur hennar eru umbreyting hefðarsamfélags í nú- tímasamfélag. Upplýsingin er ákall um að hugsa sjálfur, og ekki láta hefðar- vald kónga eða kennivald kirkjunnar hugsa fyrir sig. „Sapere aude“ eða hafðu hugrekki til að nota eigið hyggjuvit án handleiðslu annarra eru slag- orðin sem Kant tileinkaði upplýsingunni. Upplýsingarhugmynd Kants byggir á trú á skynsemi mannsins og á að unnt sé að fínna skynsamlega lausn mála, sem geti verið algild, gilt fýrir alla og í öllum aðstæðum. Það á bæði við um siðferðisviðmið þau sem Kant setti fram á grundvelli alhæfmgarreglu skilyrðislausa skylduboðsins sem og þekkingarviðmið ffæðilegs eðlis er hann útfærði í Gagnrýni hreinnar skyn- semi. Það er einkum tvennt í skynsemishyggju Kants sem verður að ásteyt- ingarsteini síðari skynsemisgagnrýni. Þekkingarfræðileg og siðferðileg viðmið Kants eiga að fela í sér algera nauðsyn án tillits til þess farvegs eða miðils sem þau fara um eða þeirra aðstæðna sem þau eru staðsett í. Algildis- hugmynd hans er ennffemur einsleit (homogen) því hún gerir ráð fyrir möguleika einhlítrar niðurstöðu skynsamlegrar yfirvegunar.6 En áður en ég vík frekar að póstmódernískri gagnrýni á kantíska skynsem- ishyggju er ástæða til að fara nokkrum orðum um kenningar Lyotards um póstmódernisma, en það má segja að bók hans „La condition postmoderne“ frá 1979 hafi hleypt umræðunni innan heimspekinnar af stokkunum. í grein sem Lyotard skrifaði árið 1982, „Svar við spurningunni: Hvað er póst- módern?“ er skírskotun til greinar Kants auðsæ. í því liggur fólgin vísbend- ing um hve Lyotard tengir sig hinni kantísku hefð sem lítur á upplýsingu og nútíma sem samstofna fyrirbæri. Fyrir Lyotard er póstmóderne framhald 132 www. mm. ís TMM 1998:3
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.