Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Blaðsíða 132
Sigurbjörn Einarsson
Guðs og skynjar til hlítar, hvað í því felst að hafa orð fyrir öðrum frammi fyr-
ir sjálfum Guði.
Það er fyrst og fremst þetta, sem gerir sr. Valdimar að frábæru sálmaskáldi.
Hann átti mikla, meðfædda gáfu. Leikni hans, hagmælska, bragfimi get-
ur minnt á ljúflinginn Guðmund skólaskáld. Meiri svipur er þó með honum
og Davíð Stefánssyni frá Fagraskógi, en sr. Valdimar var ömmubróðir hans
og þeim svipar saman um tök og hreim.
Til þess að yrkja góðan sálm nægir ekki skáldgáfa ein sér. Menn þurfa að
auki og öðru framar að skilja það hlutverk, sem sálmur gegnir, og hafa heil-
an vilja til að þjóna því hlutverki af auðmýkt og hollustu. Góður sálmur er
vissulega runninn undan hjartarótum skáldsins. En hann er jafnframt ortur sem
sameign hins kristna samfélags. Skáldið er að taka undir „eilífa lagið“, fella
persónulegt stef inn í þá miklu hljómkviðu tilbeiðslnnar, sem ómar í kirkju
aldanna og er hin sama frá kyni til kyns en um leið ný í hverri kynslóð og
með hverjum þeim, sem trúir.
Helgar athafnir kirkjunnar miða að því að samstilla hugi manna um stóru
stefin í því ljóði Guðs, sem heitir evangelion, óður hinnar miklu gleði. Og í
bæn sinni á heimili og í einrúmi er hver einstakur að stilla sinn innri mann
inn á sömu bylgjulengd.
Kirkjusálmur er sungin játning, bæn, tilbeiðsla. Vitaskuld einnig gild trú-
artjáning án söngs, ef því er að skipta, hvort sem er í einrúmi eða með öðr-
um. En það sker úr um gildi sálms, hversu næmur hann er á grunntóninn í
musteri kristinnar trúar og hvort hann nær að skila þeim tóni svo, að það veki
lifandi enduróm. Til þess að skáldi megi takast þetta vel þarf það og að hafa
skáldsins vald á tungutaki sínu. Og það þarf að þekkja strengina í mannssál-
inni og kunna að snerta þá af heilnæmri, hlýrri, smitandi nærfærni.
Það er eindregin skoðun mín, að miðað við þær forsendur, sem ég hef hér
bent á, sé Valdimar Briem í flokki mestu sálmaskálda, sem kristnin hefur eign-
ast.
Þá staðhæfingu væri meira verk að rökstyðja en aðra, sem ég leyfi mér
einnig að láta í ljós: Enginn einn maður hefur í kristnisögu íslands sett mark
sitt á sálmaþátt almennrar guðsþjónustu og helgra athafna i ríkara mæli en
hann. Aðrir hafa náð hærra í einstökum verkum eða sálmum, reyndar aðeins
tveir, Hallgrímur og Matthías. En svo marga jafngóða sálma til almennra nota
í kirkju og heimahúsum hefur enginn íslendingur ort, hvorki fyrr né síðar.
Tvisvar hefur íslenska Sálmabókin verið endurskoðuð síðan 1886. í bæði
skiptin var nokkuð gengið á það, sem sr. Valdimar lagði til upphaflega. Ann-
ars var ekki von, þar sem um var að ræða svo stóran skammt, sem hlaut að
endast misjafnlega vel til almennra nota í heimi breytilegra þarfa og viðhorfa.
130