Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Page 198

Arni Svanur Daníelsson
Lúther fór milliveginn og sagði mönnum frjálst að gera hvort um sig, jafnvel
þótt honum kynni að þykja eitt æskilegra en annað. Svipað gilti um önnur at-
riði. Lúther telur því nauðsynlegt að menn geri ekki lögmál úr því sem er
frjálst, enda „verður eitt lögmál að tveimur, tvö að þremur og svo framveg-
is“,46 þ.e. lögmál ala af sér lögmál og þau gera ekkert nema skaða.
Guðfræðingar samtímans ættu að geta tekið hugmyndir og viðhorf Lúth-
ers til sín. Að sumu leyti virðist það sem hann segir vera sjálfsagt, en oft er
það hið sjálfsagða sem gleymist að nefna. Málefnin sem Lúther tekur fyrir
eru okkur einnig að mörgu leyti kunn, þótt umbúnaður þeirra hafi e.t.v. eitt-
hvað breyst. Við stöndum frammi fyrir því að ýmislegt í skipulagi kirkjunn-
ar og helgihaldi er að breytast og fólk tekur breytingunum misvel. Menn velta
mikið fyrir sér hvað sé nauðsynlegt og hvað ekki, hvað megi og hvað ekki,
og hvernig eigi að gera hlutina. Frammi fyrir slíkum spurningum getur ver-
ið gott að líta til fortíðar og læra af sögunni.
III, 62 (8. Invocavit prédikun). LW 51, 99. Því má við þetta bæta að síðar voru skriftir
lögfestar innan lúterskrar kirkju. Um þær er fjallað í 11. og 25. grein Agsborgarjátning-
arinnar. Sjá Einar Sigurbjörnsson: Kirkjan játar. Saga og mótun kristinna trúarjátninga
og yfirlit yfir lielstu kirkjudeildir kristninnar. Játningarrit íslensku þjóðkirkjunnar með
skýringum, 2. útg., Skálholtsútgáfan, Reykjavík 1991, 201, 233-234.
43 ,,[Þ]að er satt að þær [myndir] eru ónauðsynlegar, og okkur er frjálst að hafa þær eða ekki,
þótt það væri mun betra að við hefðum þær ekki. Þær skipta mig litlu máli. Mikil deila
um myndir átti sér stað milli keisara Rómaveldis og páfans; keisarinn taldi sig hafa vald
til að banna myndir, en páfinn krafðist þess að þær væru áfram og báðir höfðu rangt fyr-
ir sér. Miklu blóði var úthellt, en páfinn sigraði og keisarinn tapaði. Um hvað snerist deil-
an? Þeir vildu gera það sem er frjálst að skyldu. Slíkt getur Guð ekki liðið.“ WA 10 III,
26 (3. Invocavit prédikun). LW 51, 81-82. í grein sinni um viðhorf Lúthers til kirkjulist-
ar færir Phillipp Wittmann rök fyrir því að Lúther hafi verið jákvæður í garð kirkjulistar
að því marki sem inntak listarinnar var í samræmi við guðfræði hans. Wittmann, Phillipp:
„Siðbótin og listin. Viðhorf Marteins Lúthers til kirkjulista", þýð. Dýrleif Dögg Bjarna-
dóttir, Orðið, 29.-31. árg. (1994), 47-67.
44 „Þið hafið heyrt hvernig ég prédikaði gegn hinum fáránlegu lögmálum páfans ... [að] þeg-
ar einhver hefur snert á líkama Krists, þá koma prestarnir hlaupandi og skrapa fingur hans
og gera fleira af því tagi. En þegar þerna hefur lagst með nöktum presti ... ef hún verður
ófrísk og fæðir barn, þá lætur hann það hjá líða. ... Við höfum prédikað gegn fáránlegum
lögmálum af þessu tagi og afhjúpað þau, til að allir vissu að engin synd felst í því að brjóta
gegn þessum boðum páfa. ... En nú haldið þið áfram og eruð jafn fáránleg og páfinn þeg-
ar þið haldið að það sé nauðsynlegt að snerta sakramentið með höndunum. ... þetta getur
[Guð] ekki leyft af því þið hafið gert það að skyldu." WA 10 III, 41-42 (5. Invocavit pré-
dikun). LW 51, 88-89.
45 „Þótt ég telji það nauðsynlegt, samkvæmt innsetningu Drottins, að meðtaka sakramentið
í báðum efnum, má samt sem áður ekki gera það að nauðsyn eða almennu lögmáli." WA
10 III, 45 (5. Invocavit prédikun). LW 51, 90.
46 WA 10 III, 20 (2. Invocavit prédikun). LW 51, 78.
196