Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Síða 211
Andmœli við doktorsvörn
niðurstöður, eins og að framan var gert, eða taka til viðfangsefnis, eins og gert
er hér. F>að er með öðrum orðum ekki nægilegt, að segja, að leitast verði við
að greina frá einhverju. Heldur verður að skýra, hvernig það verði gert, hvaða
meginsjónarmið verði lögð til grundvallar, sem og hvaða aðferðum og við-
miðunum verði beitt. Ella mun orka lesandans mjög fara í að leita svara við
þessum spurningum, sem aftur veldur því, að boðskapur eða niðurstaða höf-
undar getur að verulegu leyti farið fyrir ofan garð eða neðan. Þá er einnig
nauðsynlegt, að höfundur geri skýra grein fyrir því, til hvers hann ráðist í verk
sitt. Þar á ég við, að hann skýri fyrir lesendum sínum, hvaða rannsóknarspurn-
ingum hann varpi fram, hvað tilgátu hann reifi, hvaða þekkingar hann leiti
og hvernig megi nýta hana til ályktana. Þennan þátt vantar í ritgerð þá, sem
hér liggur frammi.
Við afmörkun á viðfangsefni rannsóknar er ávallt mikilvægt að leggja til
grundvallar nákvæmt mat á því, sem ég hér kýs að nefna „rannsóknar-
ekonomíu“. Með því á ég við, að höfundur leitist við meta, hvernig nýta megi
efnivið og aðferðir á sem víðtækastan hátt, þannig að sem breiðastrar þekk-
ingar sé aflað, þekkingar, er hefur sem fjölþættast yfirfærslugildi og leyfir
ályktanir um sem víðfeðmast svið. Við afmörkun sr. Arngríms Jónssonar á við-
fangsefni sínu má gera þá athugasemd, að hann þrengir rannsóknarsvið sitt
mjög. Virðist sú hætta fyrir hendi, að ofangreind afmörkun viðfangsefnisins
verði honum fjötur um fót og útiloki hann frá mikilvægum þáttum, sem varp-
að gætu ljósi á viðfangsefni hans. Hann einsetur sér að finna fyrirmyndir að
fyrstu íslensku handbókunum eftir siðbreytingu og lýsa inntaki þeirra. Með
þessum hætti bindur hann meginþungann í rannsókn sinni í raun við það, sem
kalla mætti bókfræði, en markar sér jafnframt leið framhjá mörgum af þeim
brýnu rannsóknarefnum, sem tengjast viðfangsefni hans og tæpt var á hér að
framan. í raun má um það deila, hversu sjálfstætt og skapandi rannsóknar-
framlag leit að fyrirmyndum ein saman geti talist. I því sambandi skiptir enda
mestu máli, hverjar ályktanir höfundur dregur af niðurstöðu slíkrar leitar og
hvernig hann túlkar þær í breiðu sögulegu samhengi.
Vegna þeirar gagnrýni, sem hér hefur verið beint að afmörkun höfundar
á rannsóknarviðfangi sínu, skal hins vegar á það bent, að í þessu efni velur
hann sér hins vegar alls ekki léttasta viðfangsefnið eða rannsóknaraðferðina,
sem fyrir hendi er. Þvert á móti tekur hann sér fyrir hendur mjög krefjandi
verkefni, þar sem mikið reynir á þekkingu og leikni fræðimannsins.
209