Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Síða 216

Hjalti Hugason
hefði verið við tilkomu þeirra, aldur, gerð og stöðu innan þróunarsögu helgi-
siða á tímabilinu eftir siðbreytingu. í þeim kafla hefði verið eðlilegt að fjalla
um formála bókanna. Síðan hefði mátt fjalla um efni handbókanna í þeirri röð,
sem eðlilegt væri út frá lítúrgískum sjónarmiðum, þ. e. fjalla um efni er tengd-
ist messunni í bálki, þar sem ekki væri fengist við annað og skipað væri nið-
ur eftir liðum messunnar og síðan fjalla um efni, er tengist öðrum athöfnum.
Sé áfram hugað að uppbyggingu ritgerðarinnar, kemur í ljós, að skipting
einstakra bálka hennar í aðalkafla er ekki með samstæðum hætti út í gegnum
ritgerðina, þetta stafar af því, að höfundur hefur ekki beitt sömu efnsitökum
í sambærilegum hlutum ritgerðarinnar, en einkum í þessu atriði er að finna
skýringu á því, hversu óskipuleg ritgerðin virðist. Til skýringar skal þess get-
ið, að þegar ég tala um sambærilega hluta ritgerðarinnar á ég við fyrsta bálk
hennar, sem fjallar um messuna og þriðja bálkinn, sem lýtur að öðrum athöfn-
um, en samkvæmt afmörkun viðfangsefnis er svo að sjá, að markmið beggja
bálka sé hið saman, það er að veita lítúrgíska greinargerð fyrir þeim helgi-
siðum, er rækja átti á viðkomandi sviði helgihalds. Ekkert í efnisafmörkun-
inni virðist hins vegar skýra eða réttlæta, að svo ólíkum efnistökum sé beitt
í þessum tveimur hlutum ritgerðarinnar. í fyrsta bálki ritgerðarinnar felast efn-
istök í því, að fengist er við efni hverrar handbókar um sig í sérstökum aðal-
kafla og ræðst röð þeirra af útgáfu- eða ritunartíma handbókann. I þriðja bálk-
inum er hins vegar fjallað um efni handbókanna þriggja undir einurn hatti, en
skipting í aðalkafla látin ráðast af þeim athöfnum, sem um er fjallað hverju
sinni. Virðist hér um alvarlegan ágalla í skipulagningu rannsóknarinnar að
ræða, sem veldur því að heildarbygging ritgerðarinnar verður óljós. Eðlilegra
virðist hafa verið að hafa sambærilegan hátt á í báðum bálkum. Sá háttur, sem
valinn er í síðari bálkinum virðist hafa augljósa kosti fram yfir aðferðina, sem
liggur til grundvallar í þeim fyrri, og þar hefði mátt láta messuliði ráða ferð-
inni með svipuðum hætti og gert er með athafnirnar í síðara skiptið. í þriðja
bálki virðist skipting í undirkafla og röð þeirra einnig vera með eðlilegri hætti
en í fyrsta bálki, þar sem efnisskipan handbókanna er látin ráða ferðinni.
Aður en skilist er við uppbyggingu ritgerðarinnar vil ég geta þess, að í
henni sakna ég kaflasamantekta og annarra tenginga, er hjálpa lesanda að
skapa sér heildarmynd af efni einstakra hluta hennar. Á einum stað hef ég þó
fundið slíka efnislega samantekt. Hún kemur í undirkafla, sem samkvæmt efn-
isyfirliti ber númerið I. A. 8. xxiv og yfirskriftina Fararblessun og fæst við
lokalið messunnar samkvæmt Handbók Marteins. Þarna er um efnislega
mjög merkilega samantekt að ræða, sem því miður týnist vegna byggingar
rigerðarinnar. Undir fyrrgreinda fyrirsögn á hún ekkert erindi og verðskuld-
ar mun meiri eftirtekt en hún fær með þessu móti, enda verður fremur vikið
214