Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Side 219

Andmœli við doktorsvörn
höfundi að gera skipulega grein fyrir verktilhögun sinni, tengja verk sitt við
rannsóknir annarra og ef til vill setja fram þær tilgátur, sem hann ætlar að
sannreyna og verja í ritgerð sinni. Inngangur rannsóknarritgerðar gegnir því
sínu afmarkaða hlutverki innan verksins í heild og þar væntir lesandi að finna
upplýsingar um tiltekin atriði.
Eins og að framan greinir gerir höfundur í Inngangi grein fyrir rannsókn-
arviðfangi sínu og dregur upp nokkurn almennan, sögulegan bakgrunn að
verki sínu, er veitir upplýsingar um þróun helgisiðabóka erlendis beggja vegna
siðbreytingar. Ég sakna þess hins vegar, að hann skuli ekki leitast við að tengja
rannsókn sína betur við verk annarra fræðimanna og draga þar með upp eitt-
hvað, sem kalla mætti rannsóknarsögulega stöðu verks síns. Höfundur hefur
vissulega á réttu að standa, er hann segir víða í verki sínu, að mjög hafi ver-
ið hljótt um rannsóknir hér á landi á lítúrgískri sögu siðbreytingatímans. Verk
hans boðar því mikilvæga nýjung á því sviði. Hitt er annað mál, að ýmsir þætt-
ir siðbreytingarsögunnar hafa verið kannaðir. Það hefði verið upplýsandi, að
höfundur gerði nokkra grein fyrir eldri rannsóknum á því sviði, benti á nið-
urstöður, er gildi hefðu fyrir rannsóknir á hinni lítúrgísku sögu og gerði grein
fyrir þeim eyðum, sem fylla þyrfti í. A sama hátt hefði verið nauðsynlegt að
geta helstu rannsókna á sambærilegu sviði erlendis, einkum í Danmörku en
þó hugsanlega víðar. Þetta er nauðsynlegt í öllum rannsóknarritgerðum, en
hefði haft sérstakt gildi fyrir þá ritgerð, sem hér liggur frammi, þar sem hún
byggir svo mjög á samanburði við erlendar handbækur. Ég hef áður í tölu
minni bent á, að ritgerðin virðist hafa verið samin í full mikilli einangrun.
Þessi skortur á rannsóknarsögulegu yfirliti bendir í sömu átt.
Varðandi þann sögulega bakgrunn, sem upp er dreginn í Inngangi vil ég
einnig gera þá athugasemd, að þar er full fljótt farið yfir sögu. Þar er einung-
is sagt frá helstu rómverks-kaþólsku og lúthersku handbókum, er hafa verð-
ur í huga varðandi hinar íslensku aðstæður og greint frá áhrifum klaustra og
förumunka á þróun og útbreiðslu handbóka. I þessu sambandi tel ég miður,
að ekki skuli fjallað um leiðandi hlutverk biskupa og nánustu samstarfsmanna
þeirra við þróun helgisiða innan hvers biskupsdæmis og áhrif dómkirkna og
helgihalds við þær í því sambandi. í þessu felst forsenda þess, að helgisiðir
innan hvers biskupsdæmis fengju sæmilega samræmt form, en þessar aðstæð-
ur skýra einnig staðbundin sérkenni, er fram komu milli biskupsdæma. I fram-
haldi af umfjöllun um þessa þætti hefði síðan þurft að fjalla almennt um
möguleika á samhæfingu helgisiða við þær aðstæður, sem ríktu í kjölfar sið-
breytingar - sérstaklega hér á landi. Hér og víða annars staðar í ritgerðinni
tel ég, að höfundur skoði viðfangsefni sitt undir of þröngu sjónarhorni og ein-
skorði sig um of við heim handbókanna sem slíkra. Verulegur hluti lítúrgískr-
217