Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Page 242
Jón Ma. Ásgeirsson
myndir eða dulhyggju. Með öðrum orðum þá er ekki eins auðvelt að sjá skil-
in milli hefða sem allar eru af heimspekilegum toga og hefða sem annars veg-
ar einkennast af veraldlegri eða heimspekilegri speki og spámannlegri túlk-
un hins vegar. Þrátt fyrir þessa örðugleika gera aðrir þættir í Tómasarguðspjalli
mögulegt að skilgreina hvernig hefðinni um Jesú hefir verið breytt eða hún
umtúlkuð.
Hér er einkum um að ræða efni í Tómasarguðspjalli sem annars vegar sam-
anstendur af margvíslegum spurningum lærisveina Jesú um gyðinglegar trú-
arvenjur og siði sem er að finna allt í gegnum guðspjallið og hins vegar sér-
stakan efnisbálk sem er vandlega útfærður við lok guðspjallsins eftir reglum
mælskufræðinnar og þar sem áhersla er lögð á upprunalegan boðskap Jesú eins
og hann birtist einkum á grundvelli þjóðfélagslegrar gagnrýni. Spurningar
Iærisveinanna mynda eins og andhverfu þess erindis sem einkennir Tvennd-
aráréttinguna (Doublet Stratum) í lok guðspjallsins. Spurningarnar ganga aft-
ur og aftur út á gyðingleg stef sem Jesús annað hvort hafnar í svörum sínum
eða virðist virða að vettugi með því að svara þeim ekki eða út í bláinn (sbr.
logia 6, 12, 14, 43, 52, 53, 99, 104, og 114) og einnig spurningar þeirra um
margvísleg efni einkum varðandi hjálpræði sitt sem Jesús svarar oft í gátum
(sbr. logia 18, 20, 21, 22, 24, 37, 51, 72, 91, og 113) og loks athugasemdir
Jesú sjálfs um gyðinglega hætti eða líkingar (sbr. logia 46, 85, og 102).
í lok guðspjallsins er hins vegar að finna varfærnislega útfærða rökræðu
(logia 99-112) þar sem valin stef úr hinni þjóðfélagslegu ádeilu Jesú eru not-
uð til að hnykkja á þessum upprunalega boðskap hins sögulega Jesú þegar út
frá því er gengið að efni sem ekki er litað af margvíslegum túlkunum sem
heimfæra má upp á skilning þeirra hópa fólks sem fyrstir flykktu sér í kring-
um Jesú hafi til að bera einkenni sem sé upprunalegra og þar með líklegra til
að mega heimfærast upp á hinn sögulega Jesú jafnvel allt til daga hans hér á
jörð. Hér talar Jesús aftur af vöruin samferðafólks síns þar sem áminnt er um
hið stranga siðgæði og kröfur eftirfylgdarinnar við Jesú. Þessi boðskapur er
framsettur á ögrandi hátt út frá sjónarhorni hellenískra sjónarmiða um sæmd
og skömm og í ljósi hinna hinstu spurninga manneskjunnar um líf og dauða.24
Huldar geymdir og opinber þrá
Gildi apokrýfra bóka Nýja testamentisins hefir verið metið sem sagnfræði-
legur mækikvarði á áreiðanleika hefðanna um Jesú hvar sem þær er að finna
í elstu heimildum kristninnar. Þannig sér James M. Robinson mikilvægi þeirra
24 Jón Ma. Asgeirsson, Doublets and Strata, 168-206.
240