Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Page 250
Kristján Valur Ingólfsson
ber að skilja yfirskriftir hans að hverjum sálmi sem sýna fyrir hvaða tíma og
tíðir og kringumstæður sálmurinn væri einkum ætlaður í bænahaldinu. Og
1545 hvetur hann til þess að Saltarinn sé kristnum manni dagleg bænabók.13
Einkum í síðari formálum sínum að Saltaranum gerði hann nána grein fyr-
ir stöðu hans í tilbeiðslu og bænalífi kristins manns. Enduróm þessa er að finna
í þýðingu Guðbrandsbiblíu. Lúther minnir á það hvernig kirkjufeðurnir mæra
Saltarann og elska hann. Það þýðingarmesta er, segir Lúther, að í samanburði
við lífssögur píslarvotta og heilagra manna sem mest hafi verið lögð stund
á, en Saltarinn hafi horfið í skuggann, þá séu slíkar sögur lítils virði miðað
við það að í Saltaranum sé að finna höfuð allra heilagra og fyrirheit um dauða
og upprisu og fordæmi allri kristninni.14 Ennfremur segir Luther að andstætt
vafasömum frásögum af helgum körlum og konum þá sé í Saltaranum ekki
að finna neinar óska-fyrirmyndir, heldur bara venjulegt fólk sem í stormum
lífsins, í miðjum ótta sínum og neyð, en einnig í gleði sinni og frelsi, - lifa,
kvarta, áklaga og þakka. Þessi nálægð við fólk í trúarbaráttu hefur í för með
sér að Saltarinn er bókarkorn allra heilagra og sérhver finnur þar, sama í hvaða
kringumstæðum hann er, sálm og orð sem ríma uppá kringumstæður hans
sjálfs eins og þau væru eingöngu hans vegna sett þar. Þess vegna finnur hinn
kriststrúaði sig mitt á meðal hinna heilögu og sér í Saltaranum fínan, hrein-
an og sannan spegil hinnar sönnu kirkju. Þetta gildi Saltarans varðveittist
einnig meðan hann var settur til hliðar út af dálæti á heilagramannasögum.
Orðrétt (ekki stafrétt) segir í þýðingu Guðbrandsbiblíu : „Og þó gaf hann samt
einn frábæran forkostulegan ilm út af sér svo það öll guðleg góðfús hjörtu
fengu út af þeim sömum ókenndum orðum nokkurn kraft og þar fyrir höfðu
þeir bókina Psaltarans sér svo hjartkæra.”15
í Kirkjuordinansíunni frá 1537/1541 eimir enn eftir af hugmyndum Lúth-
ers um notkun Saltarans, sérstaklega hvað varðar skólanna og latínusönginn,16
en einkum koma þær þó fram í formálanum að Saltara Guðbrandsbiblíu, eins
og fyrr greinir.
13 Neuburger Psalterausgabe 1545. Sjá Vilmos Vajta: Luther als Beter.í: Leben und Werk
Martin Luthers von 1526 bis 1546. Festgabe zu seinem 500. Geburtstag. I. (Göttingen
1983) bls. 287.
14 Hér er vísað til þýðingarinnar á formála Saltarans í Guðbrandsbiblíu. Ætti nú einhver góð-
fús sála að taka sér fyrir hendur að færa þennan texta til samtíðarhorfs og gefa hann aft-
ur almenningi.
15 Sama rit, sami staður.
16 Þýðing Gissurar Einarssonar biskups með íaukum er að finna í Diplomatarium Islandic-
um X, 127-130. Hún geymir texta um „söng og lectiur ungmenna”, sem byggir á þessum
sömu kenningum.
248