Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Síða 253

Pétur Pétursson:
„Vér undirskrifaðir“
Stofnun Fríkirkjusafnaðarins í Reykjavík
og kirkjumálin í upphafi aldarinnar
I.
A þeirri öld sem nú er að renna sitt skeið á enda hefur Fríkirkjusöfnuðurinn
verið veigamikill þáttur í trúar- og kirkjulífi höfuðstaðar landsins. Þessi söfn-
uður rekur upphaf sitt til samtaka alþýðufólks sem tók sér ákvörðunarvald í
kirkjumálum og lét hvorki embættismenn, stjórnmálamenn né guðfræðinga
ráðskast með þau fyrir sína hönd, en segja má að það hafi verið viðtekin venja
á Islandi allt frá því að kristni var lögtekin á Alþingi árið 1000.
Kirkja Fríkirkjusafnaðarins reis við Tjörnina í Reykjavík árið 1903 og þar
heitir nú Fríkirkjuvegur. Hún hefur sett sinn sterka svip á borgarmyndina eink-
um eftir að hún var endurbætt og stækkuð árið 1924. Þessi kirkja var í marga
áratugi stærsta guðshús á Islandi og ber vitni um stórhug nýja safnaðarins sem
stofnaður var 19. nóvember árið 1899. Söfnuðurinn hélt því upp á aldaraf-
mæli sitt á síðastliðnu ári og minntist þess framtaks og framsýni sem leiðtog-
ar safnaðarins sýndu á mótum nýrrar aldar.
n.
Á síðustu áratugum 19. aldar fjölgaði íbúum Reykjavíkur hratt og bærinn
gegndi í auknu mæli hlutverki höfuðstaðar og miðstöðvar íslenskra stjórmála
og menningar. Þegar Fríkirkjusöfnuðurinn kom til sögunnar var íbúafjöldi
Reykjavíkur 5300 manns en þá var þar var aðeins einn þjónandi prestur. Dóm-
kirkjan gamla rúmaði aðeins tíunda hluta safnaðarins, þó var kirkjusókn dræm
nema á hátíðum. Kirkjuyfirvöld höfðu því ekki séð til þess að Reykvíkingar
ættu nægilega góðan aðgang að kirkjulegri þjónustu. Fríkirkjusöfnuðurinn
stórbætti því aðstöðu Reykvíkinga til helgihalds og safnaðarstarfs. Þetta kem-
ur fram í frásögn af nýju kirkjunni við Tjörnina í blaðinu Þjóðólfi árið 1903:
Sæti eru í henni fyrir 600 manns uppi og niðri, en rúmast geta í henni um 1000
manns, og svo margt eða fleira var þar vígsludaginn. Kirkjan hefur kostað um
251