Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Síða 254
Pétur Pétursson
20,000 kr. Pantað hefur verið orgel í hana fyrir 4,500 kr. og í ráði er að lýsa kirkj-
una upp með rafmagni, áætlað að það kosti um 2,000 kr. I söfnuði þessum, er
stofnaður var haustið 1899, munu nú vera um 1000 manns, flest tómthúsmenn
og fátækar fjölskyldur, aðeins nokkrir iðnaðarmenn, allvel efnum búnir, en eng-
ir ríkismenn, engir embættismenn eða kaupmenn, er helst gætu lagt eitthvað af
mörkum. Því virðingarverðara er það af söfnuði þessum að hafa komið sér upp
jafnvönduðu guðshúsi af eigin rammleik, og sýnir það ljósast, hversu miklu góð-
ur og einbeittur vilji getur áorkað, þá er margir leggjast á eitt og eru vel samtaka
og samhentir. Það er enginn vafi á, að söfnuður þessi á framtíð fyrir sér hér í höf-
uðstaðnum, ef vel er á haldið, og mun stuðla að því, að blása meiri lífshreyfingu
í kirkjuna hér á landi. En auðvitað eru skilyrðin fyrir blómgun fríkirkjusafnaðar
langbest hér í höfuðstaðnum. I strjálbyggðum sveitum eru margfallt meiri örð-
ugleikar að halda slíkum félagsskap saman og gera hann ávaxtarsaman.1
Sætaskipan í Dómkirkjunni endurspeglaði stéttaskiptinguna í bænum. Emb-
ættismenn áttu sér afmarkaða bekki fremst sem voru lokaðir almennum
kirkjugestum við guðsþjónustur þó svo að þeir stæðu tómir. Þetta var í hróp-
andi andstöðu við þá jafnréttishugsjón sem gerði sig æ meir gildandi og hef-
ur sært stolt þeirra leiðtoga verkamanna og iðnaðarmanna sent létu til sín taka
um aldmótin. Ekki virðist Dómkirkjan heldur hafa gert ráð fyrir hinni rísandi
millistétt íslenskra borgara sem var að hasla sér völl um aldamótin. Þar við
bættist að yfirvöld kirkjunnar voru mjög á varðbergi gagnvart allri trúarlegri
starfsemi utan vébanda hins helgaða guðshúss, nema um væri að ræða sam-
komur fyrir ungt fólk, eins og í KFUM og KFUK sem hófu formlega starf-
semi sína undir forystu séra Friðriks Friðrikssonar í Reykjavík sama ár og Frí-
kirkjusöfnuðurinn var stofnaður. Þegar Matthías Jochumsson og félagar ætl-
uðu að efna til trúarsamkoma og guðsþjónustuhalds í Sjómannaklúbbnum árið
1876 þverneituðu biskup, forstöðumaður Prestaskólans og dómkirkjuprestur-
inn að koma nærri slíkri starfsemi vegna þess að hún féll ekki í hefðbundn-
ar skorður kirkjunnar. Það er athyglisvert að fyrsti fríkirkjupresturinn séra Lár-
us Halldórsson, þá prestaskólanemi, flutti predikanir við guðsþjónustur félags-
ins sem haldnar voru í stærsta samkomusal bæjarins sem kallaður var Glas-
gow. Þar var salurinn jafnan þétt setinn og komust um 400 manns þar fyrir.2
Leiðandi menn hinna nýju stétta sættu sig ekki við íhaldið í þjóðkirkjunni og
brutust undan hefðarvaldinu með því að gangast fyrir stofnun Fríkirkjusafn-
aðarins og hvetja Reykvíkinga til að segja sig úr Þjóðkirkjunni.
Fyrstu stjórn hins nýja safnðar myndaði þriggja manna safnaðarráð auk
fimm safnaðarfulltrúa allir kosnir á almennum safnaðarfundi. Allt voru þetta
1 Þjóðólfur 6/3 1903
2 Lúðvík Kristjánsson 1962: Úr heimsborg í grjótaþorp. Fyrra bindi. Reykjavík. Skuggsjá.
S.195-196.
252