Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Síða 272

Bókadómar
falt verri en ef ekkert hefði verið aðhafst í
upphafi. En það var einnig áhættusamt fyrir
lítil og vanmáttug ríki eins og Israel og Júda
að hafast ekkert að, því að slíkum þjóðum
hélst illa á sjálfstæði sínu. Gamla testament-
ið ber þessari hættu og óöryggi glöggt vitni
og því má í raun segja að Gamla testament-
ið sé ekki aðeins trúarbók heldur einnig póli-
tísk saga þessa svæðis.
Það er því auðséð að þekking á þessum
þjóðum víkkar skilning okkar á Gamla testa-
mentinu og á stundum er hún nauðsynleg for-
senda þess að skilja textana fyllilega. Þetta á
sérstaklega við um spámennina en boðskap-
ur þeirra fjallar að stórum hluta um samskipti
við nágrannaþjóðirnar og dóm Guðs yfir
þeim. Bókinni Peoples of the Old Testament
World er einmitt ætlað að svara þessari þörf.
I bókinni er rakið hvemig rannsóknir síð-
ustu ára hafa sýnt fram á að heimildagildi
Gamla testamentisins er mun meira en áður
var talið. Þótt Hebrear hafi verið jafnhlut-
drægnir og aðrar þjóðir endurspeglar Gamla
testamentið mjög vel þann menningarheim
sem höfundar þess þekktu. Nýjustu rann-
sóknir í fornleifafræði, sagnfræði og gamla
testamentisfræðum (að litlu leyti þó) em rakt-
ar og samþættar til að fá sem heilstæðasta
mynd. Fornleifafræðinni er þar sérstaklega
vel sinnt og fékk bókin t.d. útgáfuverðlaun
„Biblical Archaeology Society" árið 1995.
Þetta er án efa einn megin styrkur bókarinn-
ar. Þar er sérstaklega mikill kostur að Súm-
erar skulu vera teknir fyrir því að þótt þeir
komi hvergi fyrir í Gamla testamentinu eru
rætur menningarsvæðisins að stórum hluta
raktar til þeirra. Sá kafli er einnig mjög vel
unninn og það sama er að segja um kaflana
um Babýlon, Ammóníta, Móabíta og Edó-
míta.
Helsti galli bókarinnar er hins vegar rit-
stjómin. Það eru þrír ritstjórar að bókinni en
þrátt fyrir það (eða e.t.v. einmitt þess vegna)
eru áhersluþættir og uppbygging kaflanna oft
ólík. Sumir kaflanna eru einnig frekar vond-
ir og á það sérstaklega við um kaflann um
Hetíta sem er að stórum hluta upptalning á
fomleifagreftri í gegnum söguna ásamt tíma-
ritagreinum tengdum honum, án þess að gildi
hans séu tíunduð eða greint sé frá því hvað
fannst í þessum leiðangrum. Kaflinn um Eg-
yptaland er einnig frekar vondur og keyrir
um þverbak í niðurlagi sögukaflans þegar
höfundur fer að gefa í skyn að spádómsorð
Jesaja 19:21 hafi ræst er Egyptar tóku kristna
trú en svo segir hann: „I dag telja sex til átta
milljónir kristinna manna sig vera Egypta,
ekki Araba“ (bls 283, þýðing mín). Ég verð
að viðurkenna að ég skil ekki alveg hvað höf-
undurinn er að fara með þessu, en maður fær
sterklega á tilfinninguna að duldir fordómar
í garð Araba búi þar að baki.
Ég hefði viljað fá fleiri kort og myndir af
fomleifafundum í bókina svo að auðveldara
væri að glöggva sig á staðháttum og útliti
þeirra muna sem fjallað er um. Einnig hefði
ég viljað fá nánari umfjöllun um trú og trú-
artexta þjóðanna. Þegar á heildina er litið er
bókin þó vel unnin, fræðandi og skemmtileg
lesning.
Þjóðimar sem teknar eru til umfjöllunar í
bókinni tengjast ísrael missterkum böndum.
Sumar höfðu afdrifarík áhrif á sögu og trú
Hebrea á meðan aðrar skipta mun minna
máli. Útdrátturinn úr þremur köflum bókar-
innar hér að neðan endurspeglar þá fjöl-
breytni. Bókinni er skipt í þrjá meginkafla,
þ.e. 1) Mesópótamía, 2) Litla-Asía, Sýrland-
Palestína og Egyptaland og 3) Jórdaníusvæð-
ið. Ég hef valið eina þjóð úr hverjum kafla
sem em (í sömu röð) Babýlóníumenn, Fönik-
íumenn og Edómítar.
Babýlóníumenn
Höfundur greinarinnar er dr. Bill T. Arnold,
prófessor í gamlatestamentisfræðum og Sem-
ískum tungumálum við Asbury-guðfræði-
deildina.
Babýlóníumenn voru mikilvægir á tíma
Gamla testamentisins af tveimur ástæðum: 1)
Þeir voru refsivöndur Guðs, notaðir til að
leggja Jerúsalem í rúst og 2) Babýlóníumenn
270