Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Page 273
Bókadómar
skiluðu áfram menningu Súmera og lögðu
þannig grunninn að heimspeki og menningu
nágranna Israel. I sögulegri umfjöllun minni
stekk ég beint inni í nýbabýlonska ríkið emda
eru tengslin við Gt. fyrst og fremst þar.
Pólitísk saga
Kaldear voru þjóðflokkur sem bjó í Suður-
Babýlon og höfðu yfirráð yfir samgöngum
við Persaflóa. Þessi staða færði þeim mikinn
auð og þrátt fyrir skatt Assýringa jukust völd
þeirra og styrkur. Arið 783 stóð Assýría
ótraustum fótum vegna andláts Adadnirari
III og notuðu Kaldear sér ástandið og sölsuðu
undir sig Norður-Babýlon. Eftir andlát
Nabonassar (734), konungs Babýlóníuborgar,
náði Kaldeinn Mukin-zeri borginni á sitt vald
en Tíglat Pfleser III steypti honum síðan af
stóli þremur árum síðar. Hann varð þar með
fyrsti konungur Assýríu í fjórar aldir til að
sameina Babýlon og Assýríu. Þetta átti síðar
eftir að verða konungum Assýríu fordæmi.
Sonur Tíglats Pílesers III, Shalmaneser V
(726-722), ríkti aðeins í fimm ár yfir Babýlon
en þá náði Kaldeinn Merodach-Baladan II
völdum og tókst honum að sameina ættbálka
Kaldeu. Assýrski konungurinn Sargon II
(721-705) sigraði hann þó tíu árum síðar og
gerðist sjálfur konungur ríkisins. En samein-
ing Kaldea var ekki svo auðveldlega kveðin
niður og þegar Kaldeinn Nabopolassar (625-
605) tók við stjómartaumunum hrakti hann
Assýringa í burtu og stofnaði nýbabýlónska
ríkið. Með aðstoð Medíumanna saxaði hann
á landamæri Assýríu og náði t.d. Assúr og að
lokum Níníve eins og Sefanía spáði um
(2:13-15). Nú reyndu Assýringar í örvænt-
ingu að koma á hemaðarbandalagi við Eg-
ypta en Jósía hugðist stöðva för Egypta til
Assýríu og þótt hann hafi látist í þeirri orr-
ustu (2Kon 23:29; 2Kro 35:20-23) veikti
hann her þeirra svo mikið að þeir vom Assýr-
ingum lítil hjálp og tókst Babýlóníumönnum
því að sigra Assýríu.
Vegna veikinda Nabopolassars tók Ne-
búkadnesar II við stjóm hersins árið 604.
Hann sigraði Egyptaland ári síðar, en er hann
heyrði af andláti Nabopolassar reið hann í
skyndingu til Babýlón og tók við krúnunni.
Næstu sjö mánuði gerði Nebúkadnesar
nokkrar skyndiárásir á Palestínu og sat t.d.
um Jerúsalem og rændi helgimunum og fólki.
Daníel og vinir hans voru teknir í þeirri ferð
(Dan 1:1; Jer 46:2). Ríki Nebúkadnesars varð
álíka stórt og voldugt og ríki Hammúrabís.
Eftir mjög harðan bardaga Babýlóníumanna
við Egypta árið 601, ákvað Jójakím Júdakon-
ungur að ganga úr bandalagi við Babýlóníu-
menn og til liðs við Egypta, líklega vegna
þess að hann taldi Egypta sigurstranglega. Jó-
jakím lést fyrir umsátur Babýlóníumanna um
Jerúsalem en er borgin féll árið 597 var son-
ur hans Jójakín herleiddur til Babýlón ásamt
öðrum háttsettum borgurum. Nebúkadnesar
kom síðan Sedekía til valda í stað Jójakíns
(2Kon 24:17). En rétt eins og Jójakím gekk
hann í hemaðarbandalag með Egyptum og
var því enn á ný svarað, en að þessu sinni
með mun meiri hörku. Nebúkadnesar bók-
staflega lagði Jerúsalem í rúst árið 586 en
fornleifafræðingar hafa sýnt fram á að þjóð-
inni fækkaði um helming á þessum tíma.
Júdabúar reyndu enn á ný að öðlast sjálfstæði
582 en sú uppreisn var einnig fljótlega brotin
niður.
Markmið Nebúkadnesars með hemaðar-
brölti sínu var að nota herfangið til að byggja
upp Babýlóníuborg ásamt tólf öðrum borg-
um. Nebúkadnesar breytti Babýlón í glæsi-
legustu borg síns tíma. Hún hafði átta hlið,
hvert þeirra nefnt eftir guðum Babýlóníu-
manna. Hið fræga Istarhlið skipti miklu máli
í trúarathöfnum borgarbúa. Hliðið var þakið
bláum gljábrenndum múrsteinum en á þeim
var mynd af hvítum og rauðum drekum (tákn
fyrir Mardúk) og nautum (tákn fyrir Adad).
Að hliðunum lá mikilfenglegur skrúðgöngu-
vegur, lagður hvítum kalksteinum og rauðu
þursabergi og meðfram honum voru reistir
háir bláir veggir, skreyttir stórum ljónum
(tákn Istar). A nýárshátíðinni gekk konung-
urinn um þessar götur með líkneski Mardúks.
271