Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2012, Blaðsíða 42

verið skrifuð fyrir eyðingu musterisins í Jerúsalem árið 7017 og enn aðrir sett
fram áhugaverðar tilgátur, með aðferðum heimilda- og útgáfurýni, þess efnis
að í Opinberunarbókinni sé að fxnna efni frá báðum tímaskeiðum. Hluti
hennar hafi verið skrifaður um 68, sem hafi síðan verið endurskoðaður og
fullfrágenginn síðar á fyrstu öld, sennilega undir lok hennar.18
Þessi þrjú álitaefni, er snúa að höfundi ritsins, ritunarstað þess og
-stund, tengjast öll fjórða álitaefninu sem nú verður vikið að, en það eru
þær sögulegu og félagslegu aðstæður sem ritið er sprottið upp úr. Það er
öllu margslungnara en hin þrjú en um leið mikilvægast fyrir umfjöllun
þessa um ritskýringarrit Sigurbjörns Einarssonar. Það hefur lengi loðað
við Opinberunarbókina að hún hafi verið skrifuð í ofsóknum gegn hinum
kristnu. Engum sem les dylst að texti ritsins er þrunginn spennu milli þess
hóps sem höfundurinn tilheyrir og valdamikilla andstæðinga sem taka á
sig hinar ýmsu myndir (t.d. drekinn, dýrin tvö og skækjan). Auk þess er á
fáeinum stöðum beinlínis talað um þrengingar og valdbeitingu.19 Algeng
tímasetning ritsins undir lok valdatíma Dómitíanusar keisara, sem er m.a.
þekktur fyrir þær sakir að á valdatíma hans jukust pólitískar ofsóknir í Róm,
virðist hafa gefið fræðimönnum ástæðu til að ætla og leita röksemda fyrir
því að Dómitíanus hafi staðið fyrir skipulögðum ofsóknum gegn kristnu
fólki. Á síðustu árum hefur fylgi við þessa skoðun dvínað, sérstaklega
meðal fræðimanna vestanhafs.20 Ástæðan fyrir því er sú að sýnt hefur
verið fram á svo ekki verður um villst að Dómitíanus stóð ekki fyrir
skipulögðum ofsóknum gegn kristnum og enn síður í skattlandinu Asíu þar
sem Opinberunarbókin var skrifuð.21 En hverjar voru þá þrengingarnar sem
höfundur Opinberunarbókarinnar horfðist í augu við?
17 Sjá t.d. Christopher Rowland, The Open Heaven (London: SPCK, 1982), 403.
18 Slíku er t.a.m. haldið fram af Steven J. Friesen í Imperial Cults and the Apocalypse of John (Oxford:
Oxford University Press, 2001), 136 og Aune, Revelation 1-5, lvi-lxx.
19 í Opb 1.9 minnist höfundur á þrengingar eða einhvers konar kúgun (gr. þlipsis) sem hann á
hlutdeild í með þeim sem hann ávarpar. í Opb 2.13 er talað um mann að nafni Antípas sem
tekinn var af lífi, sennilega af yfirvöldum í Pergamon og í Opb 6.9-11 sér höfundur í sýn „undir
altarinu sálir þeirra manna sem drepnir höfðu verið sakir Guðs orðs og vitnisburðarins sem þeir
höfðu borið“.
20 Þýskir sérfræðingar virðast enn ganga út frá því að Dómitíanus hafi staðið fýrir skipulögðum
ofsóknum og þar sé sögulegt samhengi Opinberunarbókarinnar að finna. Prýðilega úttekt á
umfjöllun þýskra fræðimanna um Opinberunarbókina er að finna í væntanlegri bók Sigurjóns
Árna Eyjólfssonar, Trú, von ogþjóð (Reykjavík: Hið íslenska bókmenntafélag, væntanleg).
21 f þessari umræðu markar bók Adelu Yarbro Collins, Crisis and Catharsis: The Poiver of the
Apocalypse (Louisville: The Westminster Press, 1984) tímamót. Hún kannaði ítarlega þær
heimildir sem eru fyrir hendi um ofsóknir á hendur kristnu fólki á valdatíma Dómitíanusar og
40