Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2012, Qupperneq 61

Hjalti Hugason, Háskóla Islands
Trúarbrögð og trúarstofnanir
í upphafi 21. aldar
Hlutverk og áskoranir
Inngangur
Sú var tíðin að trúarstofnanir voru í miðpunkti sérhvers vestræns samfélags.1
Þetta endurspeglast í gömlum miðborgum þar sem dómkirkju er að finna
við aðaltorgið og stundum jafnvel fleiri kirkjur auk höfuðstöðva ýmissa
mikilvægra samfélagsstofnana. Þessi sviðsmynd blasir jafnvel við í hinni
ungu Reykjavík þar sem dómkirkjan stendur við Austurvöll og Alþingishúsið
rís gegnt megininngangi hennar. Þegar borgarskipulag af þessu tagi festist
í sessi voru trúarbrögð undirstaða samfélags og menningar Vesturlanda líkt
og gerist t.d. í mörgum múslímskum löndum nú á dögum.
Á síðari tímum hafa trúarstofnanir og trúarbrögð þokast út á jaðar
samféiagsins. Þessi þróun blasir einnig við víða í miðborgum þar sem
kirkjur hafa verið seldar og teknar til annarra nota, og þeim verið breytt
í tónlistarhús, sýningarsali, veitingahús eða hvað annað sem rúmast getur
undir fornum kirkjuhvelfmgum. Miðborg Kaupmannahafnar er glöggt
dæmi um slíka þróun. Á jaðarsvæðum sömu borga hafa nýjar trúarlegar
byggingar aftur á móti risið. Þær hýsa ekki alltaf hefðbundið guðsþjón-
ustuhald gamalgróinna kirkjudeilda. Sumar tilheyra enda öðrum trúar-
brögðum en kristni. í útjaðri Reykjavíkur hefur t.d. verið reist stúpa á
vegum búddista. Þess er líka að vænta að þar rísi fljótlega moska eins og
í öðrum höfuðborgum sambærilegra samfélaga. Þessi þróun endurspeglar
aukna trúarflóru í hinum áður einsleitu samfélögum Vesturlanda.
1 Greinin er byggð á (ynrlcstri sem fluttur var í upphafi árs 2012 á málþingi undir ofangreindri
fyrirsögn. Fyrirlesturinn er hér nokkuð styttur. Þingið var haldið af Stofnun dr. Sigurbjörns
Einarssonar (um stofnunina, sjá Samþykkt um staðfestingu stofnskrárfyrir Stofnun dr. Sigurbjörns
Einarssonar. Slóð, sjá heimildaskrá.). Viðfangsefni, uppbygging og efnistök mótast óhjákvæmilega
af þessu tilefni en markmið greinar sem þannig er til komin er frekar að vekja gagnrýna, faglega
umræðu en að brjóta viðfangsefnið til mergjar á grundvelli fræðilegrar frumrannsóknar.
55?